Het hormoon cortisol speelt een belangrijke rol als je voor langere tijd alert moet zijn of geconcentreerd moet werken. Bijvoorbeeld als je stress ervaart, gespannen bent of je angstig voelt wordt er meer cortisol afgegeven. Vaak wordt cortisol daarom een alertheidshormoon of stresshormoon genoemd. In bedreigende of stressvolle situaties zorgt adrenaline er in eerste instantie voor dat je alertheid toeneemt en er op korte termijn meer energie beschikbaar is, je lichaam wordt in staat gesteld om te “vechten of vluchten”. Via een snelle afbraak van aminozuren voor de vorming van glucose zorgt cortisol dat deze energie weer wordt aangevuld en het energieniveau hoog blijft als de fysieke en psychologische stress langere tijd duurt. Waar adrenaline je dus in staat stelt om razendsnel te reageren zorgt cortisol ervoor dat je langere tijd alert kunt blijven en beter kunt presteren.
Naast dit speelt cortisol een rol bij verschillende processen in het lichaam. Het werkt ontstekingsremmend, draagt bij aan geheugen en concentratie, reguleert de bloeddruk en ondersteunt de stofwisseling. Ook is cortisol belangrijk voor je slaap- en waakritme. Rondom het ontwaken stijgt je cortisolniveau. Hierdoor kom je in de ‘actiestand’ en kun je aan de slag met alles wat je gepland hebt. Gedurende de dag neemt de hoeveelheid cortisol in het bloed steeds verder af en in de avond moet het niveau zo sterk gedaald zijn dat je tot rust komt, zo heb je geen moeite met in slaap vallen.
Cortisol wordt in de bijnierschors aangemaakt. De bijnieren hebben een triangel vorm en liggen bovenop je nieren, als een soort hoedje. Als de hoeveelheid cortisol in je bloed te laag is wordt dit opgemerkt in de hersenen door je hypothalamus en hypofyse. Deze hersengebieden kunnen het cortisolgehalte nauwkeurig waarnemen. Vervolgens neemt de afgifte van het hormoon ACTH toe, de bijnieren pikken dit op als een signaal om extra cortisol aan te maken.
Cortisol activeert je voor de dag en melatonine maakt je slaperig voor de nacht.
Cortisol, het verloop van je cortisol waarden tijdens de dag
Rondom het ontwaken stijgt het cortisolniveau, het lichaam wordt hierdoor in staat wordt gesteld om aan de slag te gaan met de activiteiten die we gedurende de dag moeten doen. Na een piek in de ochtend blijft het cortisolgehalte een paar uur vrij stabiel. Later op de dag neemt het cortisol niveau weer af, het lichaam kan zo tot rust komen en de afgifte van melatonine kan hierdoor op gang komen. Het hormoon melatonine zorgt er voor dat je aan het eind van de dag in slaap kunt komen. Een afname van het cortisolniveau is belangrijk om de afgifte van melatonine niet te belemmeren.
Een afwijkend cortisolniveau
Een afwijkend patroon kan op verschillende manieren worden herkend. Als het cortisolniveau in de middag te hoog is wijst dit op te veel acute stress. Je staat dan constant in de “actie modus” en komt moeilijk tot rust.
Test je cortisol niveau
De test laat zien wat jouw cortisol niveau is
Direct inzicht wanneer er sprake is van een hoog cortisol of juist een verlaagd niveau
Advies voor het optimaliseren van je cortisol
De cortisol test wordt beoordeeld met een 9,2 uit 10
Naast een rol in stressvolle situaties heeft cortisol ook verschillende andere functies, het draagt bij aan het regelen van de bloedsuiker, speelt een rol bij geheugen en concentratie en werkt ontstekingsremmend. Behalve lichamelijke klachten zoals moeite hebben met in slaap komen, prikkelbaarheid of een gejaagd gevoel, zijn er ook andere symptomen die in verband staan met een te verhoogd cortisol.
Cortisol en lichaamsgewicht
Veel mensen hebben, zonder dat er sprake is van een grotere eetlust, te maken met gewichtstoename in perioden van drukte en psychische stress. Een verhoogd cortisolniveau zorgt voor een stijging van de hoeveelheid suiker in het bloed. De extra vrijgekomen suiker wordt vaak niet gebruikt en opgeslagen als vet rondom de buik. Je lichaam denkt door het hoge cortisolniveau dat deze energie nog goed van pas kan komen waardoor het extra lastig is dit vet te verliezen, zelfs met een gezond eetpatroon en voldoende beweging.
Cortisol en immuunsysteem
Een structureel verhoogd cortisol zorgt ervoor dat het lichaam een langere periode minder aandacht besteedt aan andere lichaamsfuncties. Een belangrijk voorbeeld hiervan is het immuunsysteem. Als je langere tijd onder veel stress gebukt gaat, onderdrukt de productie van cortisol je immuunsysteem; je raakt vatbaarder voor ziektes en het duurt langer om te herstellen.
Cortisol en vermoeidheid
Een hoge cortisol waarde maakt je alerter. Het klopt echter niet dat je hierdoor ook meer energie krijgt. Door een hoge cortisol kun je je juist erg moe gaan voelen. Een structureel hoge cortisol waarde kan de bijnieren belasten met verschillende klachten tot gevolg.
Je lichaam komt bij een structureel verhoogd cortisolniveau moeilijk tot rust en krijgt nauwelijks de gelegenheid te herstellen.
Stress en cortisol
Cortisol zorgt er voor dat je langere tijd harder kunt werken en beter kunt presteren. Denk hierbij aan een sporter die zich klaarmaakt voor een belangrijke wedstrijd. De gezonde spanning voor het startsein zorgt voor een verhoogd cortisol waardoor de sporter korte termijn extra scherp en alert is. Na de wedstrijd is de spanning weg en zakt het cortisolniveau weer. Als je gedurende een langere periode veel stress hebt, is de productie van cortisol langdurig te hoog. Je lichaam komt bij een structureel verhoogd cortisolniveau moeilijk tot rust en krijgt nauwelijks de gelegenheid te herstellen. Je kunt hierdoor snel geïrriteerd zijn, onrustig worden of een opgejaagd gevoel hebben. Doordat de cortisol waarde te hoog is kom je ’s avonds lastig in slaap. De volgende ochtend is het moeilijk om op te staan vanwege de vermoeidheid. Dit zorgt voor hevige vermoeidheid, lichamelijke klachten en het on hold zetten van belangrijke lichaamsprocessen zoals spijsvertering, immuunsysteem, voortplantingssysteem of zelfs het groeiproces. Wanneer de cortisol waarde in je lichaam steeds erg hoog is, kan dit een waarschuwing zijn voor problemen met je stress - ontspanning balans en mogelijk leiden tot chronische vermoeidheid.
Cortisol, de koppeling met DHEA
DHEA is een hormoon dat de afgifte van cortisol reguleert. Bij een teveel aan cortisol, neemt de hoeveelheid DHEA in het lichaam toe. Het cortisolniveau wordt zo gereguleerd en de negatieve effecten van een hoog cortisol op lange termijn worden beperkt. Een hoog DHEA niveau, zeker in combinatie met een hoog cortisol, leert je dat je bijnieren hard moeten werken om voldoende hormonen, DHEA en cortisol, aan te maken. Als dit te lang duur kunnen de bijnieren uitgeput raken en zal zowel het DHEA als cortisolniveau sterk verlaagd zijn. Dit gaat gepaard met hevige vermoeidheid en als het eenmaal zo ver is kost het veel tijd om te herstellen.
Wat kun je met jouw resultaat?
Kom te weten wat jouw cortisol niveau is en wat deze waarde betekent voor je gezondheid
Gebaseerd op jouw uitslag ontvang je adviezen die helpen bij het zorgen voor een optimaal cortisol
Herken jij deze stress gerelateerde symptomen? Je stress niveau meten is dan interessant. Dit kan eenvoudig met de cortisol speekseltest. De test laat ook duidelijk zien of de afgifte van cortisol in de bijnieren het normale verloop volgt.
Je kunt de test eenvoudig zelf thuis doen door op twee momenten een speekselsample af te nemen. Deze samples worden in het laboratorium onderzocht en binnen 10 werkdagen ontvang je een uitgebreid rapport met de uitslag, uitleg over wat de uitslag betekent en aanbevelingen om jouw cortisolniveau te optimaliseren. Door deze aanbevelingen blijft stress niveau onder controle en kan worden voorkomen dat je plotseling met klachten te maken krijgt. Klik hier om meer te lezen over de cortisol test.
Wat kun je doen aan te hoge cortisolwaarden?
Een aantal leefstijlaspecten heeft invloed op de aanmaak van cortisol. Hierdoor zijn er verschillende mogelijkheden om zelf aan de slag te gaan met het verlagen van je cortisolniveau.
Cortisol en voeding
Voeding kan zowel een positieve als een negatieve invloed hebben op het cortisolniveau. Zo zorgt bovenmatige consumptie van suikerrijke voeding en dranken er voor dat je cortisol aanmaakt.
Voedingsmiddelen zoals pure chocolade en groene thee dragen bij aan een gezonde cortisolwaarde in je lichaam. Ook helpt inname van voldoende omega 3 vetzuren om cortisol te verlagen.
Cortisol en lichaamsbeweging
Regelmatig voldoende bewegen helpt om je cortisol te verlagen. Hierbij is het belangrijk dat deze training matig intensief is en niet langer dan een uur duurt; als je lang en intensief sport kan dit er juist voor zorgen dat je cortisolproductie toeneemt. Zorg er ook voor dat je genoeg rust krijgt tussen de trainingen door, zodat je lichaam voldoende tijd krijgt te herstellen.
Cortisol en slaap
Als je veel stress ervaart is een goede nachtrust en een vast slaapritme. Het helpt om op een vast tijdstip te gaan slapen en ’s ochtends ook weer op een vaste tijd uit bed te komen. Als je moeite hebt met in slaap vallen kan het helpen om de hoeveelheid omgevingslicht in de avond te beperken.
Cortisol en ontspanning
Om af en toe te kunnen ontsnappen aan de hectiek van de dag, zeker wanneer je je gejaagd voelt of psychische stress ervaart, is het belangrijk om voor jezelf regelmatig wat tijd in te plannen voor ontspanning. Iedereen komt op een andere manier tot rust, dit kan zijn door het uitoefenen van yoga, het lezen van een boek, het nemen van een warm bad of door creatief bezig te zijn. Op deze momenten krijgen je hersenen en lichaam als het ware de tijd om te rusten, zodat er hierna weer meer focus is.
Wil je meer informatie over het verlagen van je cortisol? Een uitgebreid advies lees je hier.
Vind de beste test bij vermoeidheidsklachten of stress
Last van vermoeidheid of klachten die met stress in verband gebracht kunnen worden? Vaak wordt er dan gekozen voor een cortisol test. Verschillende andere testen geven ook inzicht bij vermoeidheidsklachten of stress. We kunnen ons daarom ook voorstellen dat je niet meteen weet welke test jij het beste kunt doen. De uitgebreide keuzehulp helpt je met kiezen! Aan de hand van ongeveer 15 vragen krijg je testadvies op maat.
