Bloedonderzoek lever en nieren

De werking van de lever en nieren

Een lever en nieren test geeft inzicht in de werking van verschillende functies van de lever en nieren. Een belangrijke functie van de lever is het onschadelijk maken en uitscheiden van giftige afvalstoffen die in je lichaam voorkomen. De lever speelt ook een rol bij de vertering van vetten en de afbraak van eiwitten. Ook dient de lever als opslagplaats voor een deel van de voorraad koolhydraten die je lichaam als brandstof gebruikt. De nieren kunnen worden gezien als een filter voor het verwijderen van afvalstoffen uit het bloed. De nieren regelen hiernaast de hoeveelheid vocht in het lichaam en ze spelen een rol bij de aanmaak van hormonen. Het functioneren van de nieren wordt beoordeeld door te kijken naar de hoeveelheid creatinine in het bloed.

Hoe werkt de lever en nieren bloedtest

Met deze test wordt door middel van bloedonderzoek lever en nieren bepaald in welke hoeveelheid de eiwitten albumine, alat en asat in het bloed voorkomen. Hieruit kan worden opgemaakt of er aanwijzingen zijn voor schade aan de lever. Ook wordt gekeken naar het verwijderen van afvalstoffen zoals creatinine en bilirubine om zo informatie te krijgen over de filtercapaciteit van de nieren en eventuele leverbeschadiging. Tenslotte geeft de lever en nieren profiel test het inzicht in de enzymen alkalische fosfatase en Gamma GT om inzicht te krijgen in de belasting van de lever en galwegen.

Symptomen en klachten bij verhoogde leverwaarden

De volgende symptomen kunnen erop wijzen dat levercellen beschadig zijn.

• vermoeidheid
• het vasthouden van vocht
• gele huid door belemmerde afvoer van galvloeistof
• donker gekleurde urine
• pijn rechts boven in de buik
• irritatie van de huid zoals jeuk

Een aantal voorbeelden van beschadiging van de lever zijn ontstekingen van de lever, levercirrose (hierbij wordt gezond weefsel vervangen door littekenweefsel) en leververvetting (een ophoping van vetcellen in de lever). Deze problemen kunnen worden veroorzaakt door een virus, auto-immuunziekte of genetische factoren. Ook kan een lange periode van overmatig alcoholgebruik problemen met de lever geven.

Symptomen en klachten bij een verminderde nierfunctie

Een hoge bloeddruk is vaak een van de eerste symptomen bij een beginnend probleem met de nieren. Andere symptomen die mogelijk een aanwijzing zijn voor beginnende nier schade zijn: 

• vermoeidheid
• hoofdpijn
• slecht slapen
• misselijkheid
• irritatie van de huid zoals jeuk

Een verminderde werking van de nieren kan een medische oorzaak hebben zoals bijvoorbeeld een nierontsteking, of te maken hebben met aanleg of het gebruik van medicatie. Verschillende leefstijlfactoren hebben invloed op het functioneren van de nieren. Door bijvoorbeeld een hoge bloeddruk, roken, overgewicht, te weinig lichaamsbeweging of een te hoge consumptie van zout kunnen zorgen voor achteruitgang van de nierfunctie.  

Wat wordt er onderzocht bij een lever en nieren test

Met deze bloedtest worden verschillende waarden gemeten die verband houden met de gezondheid van lever en nieren. Om de nierfunctie te testen wordt creatinine in het bloed gemeten. De leverwaarden die in beeld worden gebracht zijn gamma gt, alkalische fosfatase, bilirubine, albumine, asat en alat. Onderstaand wordt per bloedwaarde uitgelegd wat de betekenis is en wat er precies onderzocht wordt.

Gamma GT

Gamma GT (ggt) staat voor gamma glutamyltransferase. De lever maakt het enzym aan indien de lever belast wordt. Gamma GT komt voor in de niercellen, levercellen en alvleesklier cellen. Een verhoogd gamma GT komt voor bij alle vormen van leveraandoeningen. De hoogste ggt waarden worden gevonden bij galweg blokkades, door een verminderde afvoer van galvloeistof kan de waarde tot wel 5 á 30 keer verhoogd zijn. Gamma gt is gevoeliger dan alkalische fosfatase en kan het beste gebruikt worden om verhoogde leverwaarden in beeld te brengen bij overmatig alcoholgebruik. Ook kan het ggt niveau verhoogd raken door veelvuldig medicatie gebruik. Om te bepalen of er sprake is van een leveraandoening dient men rekening te houden met eventueel medicatie gebruik.

Asat waarde

Asat is een enzym dat primair in de lever aangemaakt wordt. Naast je lever maken ook je hart, nieren, hersenen en spieren kleine hoeveelheden asat aan. Normaliter zijn de asat waarden in je bloed laag, echter wanneer je lever beschadigd is zal asat stijgen. Het kan voorkomen dat je asat waarden verhoogd zijn door een ander orgaan dat asat aanmaakt. Om uit te sluiten dat levercellen beschadigd zijn worden daarom naast asat en alat ook andere leverwaarden zoals gamma gt, en alkalische fosfatase getest.

Alat waarde

Alat is een enzym dat met name in de lever voorkomt. En zal verhoogd raken als levercellen beschadigd raken. Er kan dan namelijk Alat (alanine aminotransferase) gaan lekken uit de levercellen. Als alat uit de levercellen is gaan lekken zal dit in de bloedbaan terecht komen en kan het middels een bloedtest waargenomen worden. Bij verdenking van leverschade wordt vaak aan een alat test gedacht. De lever kan beschadigd raken door een infectie (hepatitis) maar ook door overmatig alcohol consumptie of medicatie gebruik. Bij een sterk verhoogde alat waarde (meer dan 10 x de bovengrens van de referentiewaarden) duid dit meestal op een ontsteking van de lever.

Bilirubine

Bilirubine is een gelige stof die vooral in de lever uit het bloed wordt opgenomen. Bilirubine ontstaat in het proces van rode bloedcel afbraak. Bilirubine komt langs de lever, galblaas en het spijsverteringskanaal voordat het je lichaam verlaat. Door een belemmerde afvoer van galvloeistof neemt de hoeveelheid bilirubine in het bloed toe. Als er bij een lever test een verhoogd gehalte bilirubine wordt waargenomen is dit vaak een teken van onderliggende problemen. De leverfunctie onderzoeken door een arts is daarom goed bij bloedwaarden die boven normale waarde liggen. De huid en ogen bij baby’s hebben bij de geboorte vaak een wat gele kleur. Deze gele kleur wordt ook wel pasgeborenen geelzucht genoemd en het komt omdat baby’s een lever hebben die nog niet volledig in staat is bilirubine af te breken. Deze vorm van geelzucht is doorgaans tijdelijk en trekt weg naar enkele weken. Geelzucht bij volwassenen is een van de belangrijkste tekenen van een verhoogd gehalte bilirubine. Ook kunnen er bilirubine afwijkingen ontstaan door de galblaas.

Albumine

Albumine is een eiwit dat veelvuldig in het bloed voorkomt. Het is belangrijk om een normale waarde albumine in het bloed te hebben omdat het zorgt voor een goede vochtbalans, er voor te voorkomen dat er vloeistof uit de bloedvaten lekt en helpt bij de transport van eiwitten, voedingsstoffen en hormonen. Albumine kan verlaagd raken door bijvoorbeeld een open wond, een recente operatie of een brandwond. Als een wond of verbranding uitgesloten kan worden dan is er kans op een niet goed werkende lever of verminderde nierfunctie. Eventueel zou ondervoeding ook een oorzaak kunnen zijn van lage albumine waarden. Het kan ook voorkomen dat je albumine waarde verlaagd is, dit kan een indicatie zijn voor uitdroging.

Creatinine

De nieren zijn organen die afvalstoffen uit het bloed filteren, deze afvalstoffen worden in de blaas opgeslagen tot je ze uitplast. Bij een nierfunctie bloedonderzoek wordt gekeken naar de hoeveelheid creatinine in het bloed. Creatinine is een afvalproduct dat ontstaat als creatine in je spieren wordt afgebroken. De nieren zijn belangrijk voor het verwijderen van afvalstoffen zoals creatinine uit het lichaam. De hoeveelheid creatinine in het bloed zegt zodoende iets over de werking van de nieren. Uit de hoeveelheid creatinine in het bloed kan de glomerulaire filtratiesnelheid, egfr, worden afgeleid. Een verhoogde egfr betekent dat de filtercapaciteit onvoldoende is en kan betekenen dat er sprake is van een gestoorde nierfunctie. Een verminderd functioneren van de nieren kan ontstaan door bijvoorbeeld een ontsteking aan de nieren, een nier gerelateerde bacteriële infectie, een vergroting van de prostaat, nierstenen. Ook diabetisch en uitdroging of overmatig medicatiegebruik kunnen een oorzaak zijn.

Alkalische fosfatase

Het enzym alkalische fosfatase bevindt zich vooral in de lever, galwegen en botweefsel. Als de hoeveelheid alkalische fosfatase verhoogd is kan dit een aanwijzing zijn voor problemen met de lever, galwegen of het botweefsel. Alkalische fosfatase bevindt zich in door het gehele lichaam, inclusief je lever, spijsverteringskanaal, nieren en botten. Als de lever niet goed werkt kan de hoeveelheid alkalische fosfatase verhoogd zijn, deze test wordt vaak ingezet om een belemmerde afvoer van galvloeistof inzichtelijk te maken. Omdat Alkalische fosfatase ook in de botten voorkomt kan verstoring in botgroei of een zwaar tekort aan vitamine D ook leiden tot een verstoorde alkalische fosfatase balans. Als de bloedwaarden afwijken kan er vervolg onderzoek gedaan worden door een arts om te bepalen waar de verhoging vandaan komt. Deze verhoging zou afkomstig kunnen zijn van de botten of de lever.

Grip op je gezondheid: zelf leverwaarden en nierfunctie testen

Herken je bovenstaande klachten en wil je meer inzicht in de gezondheid van je lever en nieren? Bij een lever en nierfunctie bloedonderzoek worden verschillende testen bij elkaar gebracht in een laboratorium onderzoek om inzicht te geven in de leverwaarden en nierfunctie. Deze zelftest is middels een vingerprik uit te voeren, je hoeft hiervoor niet langs een prikpost of arts. Je ontvangt de consumentvriendelijke uitslag, samen met leefstijltips, na zes werkdagen.