Omgaan met spanning

Wat is adrenaline

Om de functie en werking van het hormoon duidelijk te maken kunnen we teruggaan naar de prehistorie. Adrenaline epinefrine is een stresshormoon dat wordt afgegeven in situaties waar gevaar dreigt en geeft extra energie zodat je hierop kunt reageren. Om te kunnen overleven speelde adrenaline daarom in die tijd al een belangrijke rol. Wanneer een van onze voorouders oog in oog stond met een roofdier was dit extra beetje energie om te vechten of vluchten. Het vrijkomen van adrenaline kun je dus zien als een soort alarmsysteem; het stelt ons in staat om in dit soort situaties razendsnel te kunnen reageren en we beschikken tijdelijk over extra energie.

Wat doet adrenaline

Grote hoeveelheden adrenaline in het lichaam veroorzaken een aaneenschakeling van reacties die allemaal zorgen voor energie en alertheid. Waarschijnlijk zul je het direct merken aan je verhoogde hartslag en ademhaling. Je hartslag neemt toe en je gaat wat sneller ademhalen waardoor sneller meer zuurstofrijk bloed de spieren kan bereiken. Om dezelfde reden neemt de bloedtoevoer naar bijvoorbeeld het spijsverteringssysteem tijdelijk af, verhoogt de bloeddruk en zal er vaatvernauwing plaatsvinden in de huid, de spieren kunnen dit bloed gebruiken indien nodig. Naast de beschikbaarheid van voldoende zuurstofrijk bloed en hoge bloeddruk zorgt het lichaam er ook voor een voldoende voorraad aan brandstof. Als reactie op een verhoogde afgifte van adrenaline zorgt het lichaam direct dat er glucose vrijkomt waardoor de hoeveelheid glucose in het bloed zal stijgen.

Adrenaline zorgt, naast extra energie, voor een verhoogde alertheid. Er is bijvoorbeeld gebleken dat je waarneming en geheugen tijdelijk verbetert na een stijging van de hoeveelheid adrenaline. Je bent zo beter in staat om in de toekomst een soortgelijke stressvolle situatie te herkennen en dus voorkomen. Verder neemt het concentratievermogen toe en verwijden de pupillen iets waardoor de waarneming tijdelijk iets verbetert.

Waar wordt adrenaline gemaakt

Adrenaline en noradrenaline zijn stress hormonen die voornamelijk worden aangemaakt in de bijnieren, en meer specifiek in het bijniermerg. De bijnieren zijn twee kleine orgaantjes die als een soort “hoedje” op de nieren liggen. De bijnieren spelen in belangrijke rol in de productie en afgifte van verschillende hormonen zoals adrenaline noradrenaline en cortisol. Deze aanmaak en afgifte gaat razendsnel! Op het moment dat een bedreigende situatie zich voordoet wordt via het sympatische zenuwstelsel een seintje gegeven en stijgt vrijwel direct de hoeveelheid adrenaline in het lichaam.

Aanleg en adrenaline

Wat hebben aanleg en adrenaline met elkaar te maken. Aanleg zorgt ervoor dat mensen in een stressvolle situatie anders reageren. Neem als voorbeeld een belangrijke deadline op je werk; er zijn collega’s die slecht om kunnen gaan met de druk en nog maar moeilijk dingen uit handen krijgen terwijl anderen hierdoor juist gedreven worden en misschien zelfs beter dan gewoonlijk presteren. Dit komt omdat er gevoelige mensen zijn voor adrenaline. Ons adrenalineniveau en hoe snel dit wordt afgebroken erfelijk bepaald is. Het COMT gen is hiervoor verantwoordelijk, dit gen houdt met name verband met de afbraak van adrenaline. Als je adrenaline niet snel afbreekt is dit ongunstig in stressvolle situaties. Door een bepaalde variant van het COMT gen is het onderscheid gemaakt tussen drie typen; ‘vechters’, ‘vluchters’ en het gemiddelde type.

Het COMT gen: vechten of vluchten

Sommige mensen hebben een COMT gen variant (GG) dat snel en effectief adrenaline afbreekt en voor een laag gemiddeld adrenaline niveau zorgt. Mensen met deze variant worden de zogenaamde ‘vechters’ genoemd. Een gunstig gegeven tijdens stressvolle periodes; er is sprake van een hogere stressbestendigheid, een hogere pijngrens en er kan omgegaan worden met meerdere stressfactoren tegelijk. Voor sporters is het vechtersprofiel kenmerkend; wanneer er gepresteerd moet worden bereiken ze een optimaal adrenalineniveau en ook de weg naar hun doelstellingen wordt als minder stressvol ervaren. Het adrenalineniveau van de mensen met de GG genvariant is over het algemeen altijd lager, ook in niet-stressvolle situaties.

Gevoelige mensen voor adrenaline bezitten een COMT genvariant (AA) waardoor ze adrenaline niet snel afbreken. Mensen met deze genvariant worden ook wel onder de term ‘vluchters’ geschaard. Het adrenalineniveau wordt tijdens een stressvolle periode snel te hoog waardoor de hersenen overbelast kunnen raken. Dit beïnvloedt het functioneren en kan symptomen zoals slapeloosheid, angst, zorgen en paniek veroorzaken. Onder normale omstandigheden zonder stress hebben deze vluchters doorgaans een beter werkgeheugen en zijn ze efficiënter in het verwerken van verschillende informatie. Om deze reden wordt er ook wel eens over ‘denkers’ gesproken in plaats van het minder positief klinkende ‘vluchters’.

Mensen met een AG genvariant hebben een gebalanceerd profiel en bevinden zich ergens in het midden tussen een langzame en snelle COMT activiteit. Het COMT systeem is hier iets trager dan bij de vechters, wat inhoudt dat ze iets meer adrenaline hebben in een stabiele rusttoestand. In stressvolle situaties blijft het adrenalineniveau in het optimale bereik.

Te veel adrenaline

De hoeveelheid adrenaline in het lichaam neemt toe in situaties van acute stress en wanneer de stressvolle situatie voorbij is zal de hoeveelheid adrenaline ook weer afnemen. Alleen het systeem van adrenalineafgifte treedt ook in werking als het lichaam stress ervaart door bijvoorbeeld fel licht in de avond, een hoge werkdruk of veel piekeren. Dit soort situaties kunnen wat langer aanhouden en hierdoor blijft de hoeveelheid adrenaline in het lichaam hoog. We spreken eigenlijk dus niet van te veel adrenaline, maar veel adrenaline voor een lange tijd. Op termijn kan door te lang te veel adrenaline klachten optreden als een gejaagd gevoel, nervositeit, slapeloosheid of hartkloppingen. Regelmatig gaat dit ook gepaard met hoofdpijn of duizeligheid.

Teveel aan adrenaline verlagen

Het is dus belangrijk om veel adrenaline voor een lange tijd te vermijden. Cruciaal om een teveel aan adrenaline te voorkomen is, anders omgaan met situaties die zorgen dat je lichaam lang in een actie stand staat. Voldoende slaap en ontspanning is belangrijk. Dit kan lastig zijn wanneer bijvoorbeeld piekeren de oorzaak is van het hoge adrenalineniveau. Een paar eenvoudige tips kunnen zijn: het aanhouden van een vast slaapritme, het gebruik van cafeïne houdende draken matigen of apparaten die blauw licht geven in de avond uitschakelen.

Verder is het goed om tijd voor ontspanning te plannen. Om het malen in deze tijd te stoppen zou lichaamsbeweging, sociaal contact of het lezen van een boek kunnen helpen. Sporten kan ook uitkomst bieden wanneer het niet te lang en intensief is, dan neemt de hoeveelheid stresshormoon weer toe.

Kun je adrenaline testen

Benieuwd geraakt naar de variant van het COMT gen waarover jij beschikt? Een DNA gezondheidsonderzoek geeft hier inzicht in en laat zien wat jouw aanleg is op het vlak van de aanmaak en afbraak van adrenaline. Dit geeft inzicht in hoe jij zult reageren op stressvolle situaties en vervolgens handvatten om hiermee om te gaan. Hier kun je meer lezen over de verschillende DNA gezondheidsonderzoeken.

Om direct de hoeveelheid adrenaline in het bloed te meten is geen goede methode. Die is er wel om andere stress hormonen zoals cortisol te meten. Heb je vaak te maken met stressvolle situaties en over een langere tijd het gevoel van bijvoorbeeld spanning, dan is dit terug te zien in de hoeveelheid cortisol in het lichaam. Met een cortisol test kom je te weten of er sprake is van een probleem. Hier lees je meer over het stresshormoon cortisol en hier kun je direct naar de test gaan.