Een glutenintolerantie is een aandoening waarbij mensen overgevoelig zijn voor voedingsmiddelen die gluten bevatten, zoals tarwe, gerst en rogge. De symptomen van een glutenintolerantie kunnen variëren. Voorbeelden zijn: buikpijn, opgeblazen gevoel, vermoeidheid, hoofdpijn en gewichtsverlies. Een andere naam voor een glutenintolerantie is coeliakie (spreek je uit als ‘seu-lia-kie’). Dit is een auto-immuunziekte die schade aan de dunne darm veroorzaakt bij het eten van gluten. Zelfs bij sporen van gluten kan de darmwand al worden aangetast. Om die reden zijn een strikt dieet en bepaalde maatregelen vereist.
Een glutenintolerantie komt naar schatting voor bij ongeveer 1% van de bevolking, wat neerkomt op circa 170.000 Nederlanders. Hiervan is maar een vijfde op de hoogte. Uit onderzoek blijkt namelijk dat bijna de helft van de mensen met deze aandoening pas een diagnose krijgt na zestigjarige leeftijd. Een glutenintolerantie wordt dus vaak niet gediagnosticeerd. Dit komt ook doordat het kan lijken op andere darmaandoeningen, zoals een glutensensitiviteit, tarwe-allergie of het prikkelbare darm syndroom (PDS). Later in dit artikel worden de verschillen verder toegelicht. Het kan ook zijn dat je (bijna) geen symptomen hebt. Dit is ook een reden dat bij zo weinig mensen deze diagnose is vastgesteld.
Wil je weten of je coeliakie (glutenintolerantie) hebt of een overgevoeligheid voor gluten? Kies dan voor het afnemen van een gluten intolerantie test! Je meet met deze test of je overgevoelig reageert op gluten en krijgt praktische voedingstips.
Gluten zijn een groep eiwitten die van nature voorkomen in bepaalde granen, met name tarwe, gerst en rogge. Gluten geven deeg zijn elastische en plakkerige eigenschappen, wat helpt bij het rijzen van brood en het behouden van de vorm van gebakken producten. Ze komen ook voor in producten die zijn afgeleid van deze granen, zoals pasta, koekjes, ontbijtgranen en bier. Heb je te maken met een glutenintolerantie (coeliakie), glutensensitiviteit, tarwe-allergie of prikkelbare darm syndroom? Dan ervaar je vaak klachten na het eten van gluten.
De verschillen tussen glutenintolerantie en andere diagnoses
Het kan soms lastig te onderscheiden zijn waar je mee te maken hebt. Daarom vind je hieronder meer uitleg over de verschillen tussen een glutenintolerantie (coeliakie), glutensensitiviteit, tarwe-allergie en het prikkelbare darm syndroom (PDS):
Glutenintolerantie (coeliakie): een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem reageert op gluten. Dit leidt tot beschadiging van de dunne darmwand. Zelfs sporen van gluten moeten worden vermeden.
Glutensensitiviteit: glutensensitiviteit wordt ook wel glutenovergevoeligheid genoemd en is een andere term voor niet-coeliakie glutensensitiviteit (NCGS). Deze term wordt gebruikt om een algemene overgevoeligheidsreactie op gluten aan te duiden, zonder een specifieke diagnose van coeliakie of tarwe-allergie. Het is dus niet aan te tonen in het bloed of de darmen. Meestal gaat de inname van een beperkte hoeveelheid gluten wel goed.
Tarwe-allergie: een allergische reactie op eiwitten in tarwe. Enkel tarwe moet vermeden worden en andere glutenbevattende granen kunnen gewoon genomen worden.
Prikkelbare darm syndroom (PDS): dit is een veelvoorkomende aandoening van het spijsverteringsstelsel die darmklachten zoals buikpijn, een opgeblazen gevoel en verstoorde stoelgang veroorzaakt, terwijl er geen specifieke oorzaak wordt gevonden. Gluten kunnen klachten geven, maar dit hoeft niet. Sommige soorten fruit, groenten, melkproducten (lactose), kruiden, vetten en dranken kunnen symptomen veroorzaken bij bepaalde mensen met PDS. Het is heel individueel tegen welke voedingsmiddelen je wel kunt. Stress en angstklachten spelen vaak ook een rol.
Wist je dat een ‘glutenallergie’ niet bestaat? In de meeste gevallen verwijst dit naar een glutenintolerantie (coeliakie) of een tarwe-allergie.
Het is belangrijk op te merken dat een glutenintolerantie (coeliakie), glutensensitiviteit, tarwe-allergie en prikkelbare darm syndroom aandoeningen zijn met verschillende behandelingen. Zorg er daarom voor dat je de juiste diagnose krijgt, zodat je daarna een dieet kunt krijgen die past bij jouw situatie.
Welke symptomen hierbij horen
Een glutenintolerantie kun je herkennen door verschillende symptomen en klachten die optreden na het consumeren van voedingsmiddelen die gluten bevatten. De symptomen van glutenintolerantie kunnen variëren van mild tot ernstig en kunnen onder meer omvatten:
Maag- en darmklachten: dit omvat buikpijn, opgeblazen gevoel, winderigheid, diarree, plakkende, dunne ontlasting of constipatie (verstopping).
Vermoeidheid: mensen met glutenintolerantie kunnen zich vaak moe en lusteloos voelen na het eten van voedingsmiddelen met gluten.
Huiduitslag: sommige mensen kunnen huidproblemen ervaren, zoals eczeem of een jeukende huiduitslag, als gevolg van glutenintolerantie.
Hoofdpijn: glutenintolerantie kan hoofdpijn en zelfs migraine veroorzaken bij sommige mensen.
Gewichtsverlies: onverklaarbaar gewichtsverlies kan een symptoom zijn van glutenintolerantie. Daarbij kan er sprake zijn van een verminderde eetlust.
Osteoporose bij glutenintolerantie op latere leeftijd: bij sommige mensen kan glutenintolerantie onopgemerkt blijven tot op latere leeftijd en leiden tot osteoporose (botontkalking) door slechte opname van voedingsstoffen.
Glutenintolerantie bij kinderen: veel moeten huilen, groeistoornissen en vertraagde puberteit kan voorkomen bij kinderen met een intolerantie voor gluten.
Let op: je kunt (bijna) geen of geen duidelijke symptomen ervaren, waardoor het lastig kan zijn om een glutenintolerantie te herkennen. Zelfs milde klachten na het eten van gluten kunnen wijzen op een reactie.
Laat je testen op een glutenintolerantie
Heb je wel het vermoeden dat je last krijgt van darmklachten, huidproblemen of vermoeidheid na het eten van gluten? Wil je weten of je te maken hebt met coeliakie (glutenintolerantie) of een glutensensitiviteit? Dan is het aan te raden om je hier op te laten testen. Met de onderstaande test ontdek je eenvoudig en betrouwbaar of jouw lichaam een immuunreactie op gluten vertoont. Zo krijg je inzicht in of het verstandig is om gluten te verminderen, volledig te vermijden of gewoon te blijven eten.
Let op: voor een betrouwbare uitslag is het belangrijk dat je vóór de test minimaal één maand gluten eet. Als je (bewust of onbewust) al langere tijd glutenvrij eet, kunnen de gemeten waarden lager uitvallen, omdat je lichaam dan minder antilichamen aanmaakt. Dit wordt een provocatietest genoemd: door gluten te consumeren, kan worden bekeken of je lichaam hierop reageert.
Gluten intolerantie test
Buikpijn, vermoeidheid of huidklachten na het eten van gluten kunnen wijzen op een glutenintolerantie.
Deze test helpt je inzicht te krijgen in hoe jouw lichaam op gluten reageert.
Geeft duidelijkheid over mogelijke glutenovergevoeligheid of coeliakie.
Aan de hand van je testresultaten krijg je persoonlijk advies over voeding en leefstijl.
Blijkt uit onze gluten intolerantie test dat je op gluten reageert? Neem dan contact op met je huisarts voor verder onderzoek naar coeliakie (glutenintolerantie). Vaak wordt eerst een aanvullende bloedtest gedaan en soms wordt daarna een darmbiopt afgenomen om afwijkingen in de darmwand te controleren. Hiermee kan coeliakie worden vastgesteld, maar ook een chronische darmontsteking (IBD), zoals ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. De definitieve diagnose kan alleen door een (huis)arts of specialist worden gesteld. Onze testen zijn informatief bedoeld.
Andere darmtesten aanvullend bij klachten na het eten van granen en ander voedsel
Wil je weten of je intolerant bent voor specifieke granen, zoals tarwe, rogge of haver, of voor lactose? Dan is een van de volgende aanvullende intolerantie testen een waardevolle optie:
Voedselintolerantie-test plus: krijg inzicht in je reactie op 195 voedselintoleranties met de categorieën groenten, granen & zaden, peulvruchten, fruit, noten, ei & melk, koffie & thee, superfoods en paddenstoelen. Zowel glutenbevattende granen als lactose – een andere veelvoorkomende intolerantie – worden getest.
Voedselintolerantie-test pro: het meest uitgebreide pakket, waarbij je getest wordt op wel 287 voedsel intoleranties, zoals groenten, granen & zaden, peulvruchten, fruit, noten, ei & melk, koffie & thee, superfoods, paddenstoelen, vis & zeevruchten, vlees, kruiden en overige. Glutenbevattende granen en lactose worden ook getest.
* Bij zowel de voedselintolerantie-test Plus als Pro worden de volgende granen en zaden getest: amarant, haver, koolzaad, hennepzaad, quinoa, pompoenzaad, boekweit, zonnebloem, gerst, mout (gerst), lijnzaad, lupinezaad, rijst, gierst, maanzaad, pijnboompit, rogge, sesam, tarwe, tarwezemelen, tarwegliadine Tri a Gliadin, tarwegras, gluten, emmertarwe, durum, eenkoren, Poolse tarwe, spelt en maïs.
Aanleg en glutenintolerantie
Of je een glutenintolerantie zou kunnen ontwikkelen is gedeeltelijk genetisch bepaald. Zo heeft een kind 5-10% meer kans op het ontwikkelen van een glutenintolerantie als een van de ouders het ook heeft. Het komt ook vaker voor bij mensen met diabetes type 1 en het syndroom van Down. Een glutenintolerantie en eenlactose-intolerantie komen daarbij ook vaak samen voor. Hierbij heeft het lichaam moeite met het verteren van lactose, de suiker in melk en zuivelproducten. Een glutenintolerantie komt vaker voor bij vrouwen dan mannen, en vooral voor bij kinderen en ouderen. Met Nutri-Gene pro kom je erachter of je aanleg hebt voor een glutenintolerantie.
Bij een glutenintolerantie is het essentieel om een strikt glutenvrij dieet te volgen om de symptomen te verlichten en mogelijke complicaties te voorkomen. Zelfs sporen van gluten moeten worden vermeden, omdat dit de darmwand kan aantasten. Hieronder vind je meer informatie van wat je wel en niet mag eten, inclusief een voorbeelddagmenu bij het glutenvrij dieet.
Wat mag je niet eten bij een glutenintolerantie?
Bij een glutenintolerantie moet je de volgende voedingsmiddelen vermijden, omdat ze gluten bevatten:
Tarwe: alle producten die tarwemeel, tarwebloem, tarwezetmeel, tarwegriesmeel, enz. bevatten, moeten worden vermeden. Dit omvat gewoon brood, pasta, koekjes, gebak, enz.
Gerst: gerst en producten die gerst bevatten, zoals gerstemeel, gerstvlokken en gerststroop, zijn niet toegestaan.
Rogge: roggebrood, roggecrackers en andere roggeproducten moeten worden vermeden.
Spelt: spelt is een tarwesoort en bevat gluten, dus speltproducten moeten worden uitgesloten.
Bewerkte voedingsmiddelen: veel bewerkte voedingsmiddelen en sauzen kunnen gluten bevatten, dus het is belangrijk om de etiketten te lezen en te controleren op glutenhoudende ingrediënten.
Bier: de meeste bieren worden gebrouwen met tarwe, gerst of rogge en bevatten daarom gluten. Er zijn echter glutenvrije bieropties beschikbaar.
Sommige sauzen en sojasaus: sauzen zoals sojasaus en sommige dressings kunnen gluten bevatten. Kies voor glutenvrije alternatieven.
Tarwegerelateerde ingrediënten: let op ingrediënten zoals tarwezetmeel, tarwegluten, tarwekiemen en tarwemout, omdat deze allemaal gluten bevatten.
Glutenhoudende snacks en gebak, zoals koekjes, cake en gebak die gluten bevatten. Er zijn glutenvrije alternatieven beschikbaar.
Het is belangrijk om nauwkeurig te zijn bij het vermijden van deze voedingsmiddelen en aandacht te besteden aan de ingrediëntenlijsten op verpakte producten. Het volgen van een strikt glutenvrij dieet is de beste manier om symptomen te voorkomen en complicaties bij een glutenintolerantie te vermijden. Mogelijke complicaties zijn: voedingstekorten (ijzer, calcium, vitamine D en B-vitamines) en een slechte algehele gezondheid. De voedingstekorten kunnen optreden als gevolg van een verminderde opname van voedingsstoffen in de beschadigde darmwand.
Wat kun je wel eten bij glutenintolerantie?
Bij een glutenintolerantie kun je nog steeds veel voedzame en smakelijke voedingsmiddelen eten die van nature glutenvrij zijn. Hier is een lijst van voedingsmiddelen die je wel mag eten:
Natuurlijke, onbewerkte voedingsmiddelen: dit zijn producten, zoals vers fruit en groenten, mager vlees en gevogelte, vis en schaaldieren, eieren, noten en zaden. Bonen en peulvruchten (bijvoorbeeld kikkererwten, linzen en zwarte bonen) zijn ook toegestaan.
Zuivelproducten: alle zuivelproducten zonder granen zijn toegestaan. Controleer de etiketten op toegevoegde ingrediënten. Let wel op dat een lactose-intolerantie ook vaak samengaat met een intolerantie voor gluten en dat je dus ook op melkproducten kunt reageren. Is dit het geval, probeer dan plantaardige melkvervangers of lactosevrije producten zonder granen.
Glutenvrije granen en zetmeelbronnen: glutenvrije granen zoals rijst, maïs, quinoa, boekweit, gierst en glutenvrije haver (let op het glutenvrije label). Glutenvrije meelsoorten zoals rijstmeel, maïsmeel, amandelmeel en kokosmeel. Aardappelen, zoete aardappelen en pastinaak kun je ook nemen.
Glutenvrije producten: glutenvrij brood en glutenvrije pasta (gemaakt van rijst, maïs, boekweit, erwten of bonen), glutenvrije ontbijtgranen, glutenvrije crackers en rijstwafels, glutenvrije snacks zoals popcorn, tortillachips en glutenvrije mueslirepen.
Specifieke glutenvrije producten: glutenvrije sojasaus, glutenvrije bouillon en soepen, glutenvrij bier en alcoholische dranken. Wijn die gemaakt is van druiven en cider die gemaakt is van geperste appels of peren, is van nature glutenvrij. Zorg dat je voor 100% natuurlijke cider kiest zonder toegevoegde smaakstoffen of ingrediënten die gluten kunnen bevatten.
Glutenvrije alternatieven: er zijn veel glutenvrije alternatieven beschikbaar voor graanproducten, zoals glutenvrij brood, glutenvrije pizza, en glutenvrije koekjes.
Het is belangrijk om de etiketten van verpakte voedingsmiddelen zorgvuldig te lezen en ervoor te zorgen dat ze glutenvrij zijn. Ben je heel gevoelig voor gluten, zoals bij coeliakie? Vermijd dan kruisbesmetting in de keuken door aparte kookgerei en keukengerei te gebruiken voor glutenvrije maaltijden. Bij twijfel kun je altijd kiezen voor natuurlijke, onbewerkte voedingsmiddelen, omdat deze meestal van nature glutenvrij zijn.
Voorbeelddagmenu bij een glutenintolerantie
Hier is een voorbeeld van een dagmenu voor een glutenvrij dieet dat voldoende vezels, groenten en eiwitten bevat. Aangezien een lactose-intolerantie ook vaak voorkomt bij een glutenintolerantie, is dit voorbeelddagmenu zowel gluten- als lactosevrij.
Tip: begin je dag met een warme kruidenthee of lauwwarm water. Dit stimuleert de spijsvertering en bereidt je maag voor op de komende maaltijd.
Ontbijt: schaaltje quinoa-pap (van quinoa en amandelmelk) met een handje aardbeien en blauwe bessen, een banaan en een handje noten (bijvoorbeeld amandelen of walnoten)
Lunch: 2-3 sneetjes glutenvrij bruinbrood met onbewerkte plakjes kipfilet, harde kaas of amandelpasta met een groene salade (sla, tomaat, komkommer, geraspte wortel en citroensap). Eet er eventueel een gebakken of gekookt ei bij voor extra verzadiging.
Diner: gebakken zalmfilet met zelfgemaakte citroen-dillesaus, of tofu of kalkoenfilet met glutenvrije ketjap, gestoomde broccoli en sperziebonen en zilvervliesrijst.
Glutenvrije tussendoortjes
Neem alleen tussendoortjes als je echt honger hebt tussendoor of als je moeite hebt om op gewicht te blijven (ondergewicht of ondervoeding). Het is beter voor de spijsvertering om tussendoor te drinken en alleen drie hoofdmaaltijden te nemen.
Mocht je toch een tussendoortje nemen, dan zijn dit gezonde glutenvrije opties:
Groentesticks (wortels, selderij, komkommer) met hummus of guacamole (zorg dat deze glutenvrij zijn).
Een schaaltje rood fruit (aardbeien, frambozen, blauwe bessen).
Een handje ongezouten en ongebrande amandelen, walnoten, pistachenoten, of een mix van zaden zoals chiazaad en lijnzaad.
Glutenvrije havermout: maak havermoutpap met glutenvrije havermout en amandelmelk, en voeg vers fruit en noten toe.
Popcorn: zelfgemaakte popcorn zonder toegevoegde boter of zout is een lichte en knapperige glutenvrije snack. Op zijn tijd kan dit geen kwaad als tussendoortje.
Glutenvrije energierepen: er zijn veel glutenvrije energierepen beschikbaar die noten, zaden, en gedroogd fruit bevatten voor een voedzaam tussendoortje onderweg.
Groentechips: maak je eigen groentechips door plakjes zoete aardappel, bieten, of courgette te roosteren met een beetje olijfolie en kruiden.
Zorg ervoor dat je bij het kiezen van voedingsmiddelen en ingrediënten controleert of ze glutenvrij en lactosevrij zijn. Er zijn veel glutenvrije en lactosevrije alternatieven beschikbaar in supermarkten en natuurvoedingswinkels. Daarnaast kun je variëren met verschillende groenten, fruit, eiwitbronnen en granen om een gevarieerd en uitgebalanceerd dieet te behouden dat voldoet aan je voedingsbehoeften. Het is ook raadzaam om advies in te winnen bij een diëtist of voedingsdeskundige om ervoor te zorgen dat je dieet goed is afgestemd op jouw individuele behoeften.
5 praktische tips bij het glutenvrij dieet
Hier zijn enkele praktische tips om te helpen bij het volgen van een strikt glutenvrij dieet:
Lees etiketten grondig: controleer altijd de etiketten van verpakte voedingsmiddelen om te zien of ze gluten bevatten. Zoek naar vermeldingen zoals "glutenvrij" of "bevat geen gluten." Dan zit je sowieso goed. Op voedingsetiketten moet je ingrediënten vermijden zoals tarwemeel, gerstextract, roggebloem en haver (tenzij ze zijn gelabeld als glutenvrij), aangezien deze gluten kunnen bevatten die schadelijk zijn voor mensen met een glutenintolerantie (coeliakie). Het is ook belangrijk om waakzaam te zijn voor "sporen van gluten" of "kan sporen van gluten bevatten" op etiketten, omdat dit kan duiden op mogelijke kruisbesmetting.
Wees voorzichtig met kruisbesmetting: vermijd kruisbesmetting in de keuken door aparte kookgerei, snijplanken, tosti-ijzers en keukengerei te gebruiken voor glutenvrije maaltijden. Reinig ook de oppervlakken grondig. Dit is vooral belangrijk als je coeliakie hebt of heel gevoelig bent voor gluten, want zelfs kleine hoeveelheden gluten kunnen dan schadelijk zijn. Kun je wel wat gluten verdragen, zoals bij een glutenovergevoeligheid of het prikkelbare darm syndroom, dan is deze maatregel niet nodig.
Informeer restaurants vooraf: als je uit eten gaat, bel dan van tevoren en informeer het restaurantpersoneel over je glutenvrije dieetbehoeften. Vraag of ze glutenvrije opties hebben en of ze bekend zijn met kruisbesmettingspreventie. Je kunt natuurlijk ook de menukaart van tevoren online bekijken.
Maak je eigen maaltijden: zelf koken geeft je controle over de ingrediënten en bereidingswijzen. Er zijn veel glutenvrije recepten beschikbaar om te experimenteren. Je kunt ook een glutenvrij kookboek aanschaffen. Daarbij hebben de meeste supermarkten ook een lijst met producten die geheel glutenvrij zijn.
Sluit je aan bij ondersteuningsgroepen: overweeg deel te nemen aan lokale of online ondersteuningsgroepen voor mensen met glutenvrije dieetbehoeften. Dit kan handige tips en ondersteuning bieden. Deel ook met je omgeving dat je glutenvrij eet en deel bijvoorbeeld deze pagina, zodat ze weten wat een glutenintolerantie inhoudt.
Onthoud dat het in het begin een uitdaging kan zijn om glutenvrij te eten, maar met tijd en ervaring zul je meer vertrouwd raken met glutenvrije voedingsmiddelen en keuzes. Het is ook raadzaam om met een diëtist te werken om ervoor te zorgen dat je dieet evenwichtig en voedzaam blijft.
Kom te weten of je een glutenintolerantie hebt
Meet immuunreactie op gluten en aanwezigheid van gluten in de ontlasting.
Deze test combineert de onderzoeken: Anti-ht-transglutaminase IgA, Anti-gliadine IgA en Secretoir IgA.
1. Federatie Medisch Specialisten. (2023). Coeliakie en glutengerelateerde aandoeningen - richtlijnen inclusief Glutensensitiviteit zonder coeliakie. Beoordeeld op 19 februari 2023. Initiatief: NVMDL. Aantal modules: 20. Lees meer
2. Cabanillas, B. (2020). Gluten-related disorders: Celiac disease, wheat allergy, and nonceliac gluten sensitivity. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 60(15), 2606-2621. https://doi.org/10.1080/10408398.2019.1651689. Lees meer
3. Branlard, G., d'Orlando, A., Tahir, A., Schmutz, M., Rhazi, L., Faye, A., & Aussenac, T. (2023). The conformation of glutenin polymers in wheat grain: some genetic and environmental factors associated with this important characteristic. Journal of Experimental Botany, 74(8), 2653-2666. https://doi.org/10.1093/jxb/erad013. Lees meer
4. Troncone, R., & Jabri, B. (2011). Coeliac disease and gluten sensitivity. Journal of Internal Medicine, 269(6). https://doi.org/10.1111/j.1365-2796.2011.02385.x. Lees meer
5. Van Heel, D. A., Hunt, K., Greco, L., & Wijmenga, C. (2005). Genetics in coeliac disease. Best Practice & Research Clinical Gastroenterology, 19(3), 323-339. https://doi.org/10.1016/j.bpg.2005.01.001. Lees meer
6. Hall, N. J., Rubin, G., & Charnock, A. (2009). Systematic review: adherence to a gluten-free diet in adult patients with coeliac disease. Alimentary Pharmacology & Therapeutics, 30(4), 315-330. https://doi.org/10.1111/j.1365-2036.2009.04053.x. Lees meer
7. Al-Toma, A., Volta, U., Auricchio, R., Castillejo, G., Sanders, D. S., Cellier, C., Mulder, C. J., & Lundin, K. E. A. (2019). European Society for the Study of Coeliac Disease (ESsCD) guideline for coeliac disease and other gluten-related disorders. United European Gastroenterology Journal, 7(5), 583-613. https://doi.org/10.1177/2050640619844125. Lees meer
8. Nijs, M., Schep-Akkerman, A., & Wiersma, Tj. (2023). NHG-Standaard Voedselovergevoeligheid en coeliakie. NHG-Werkgroep. KNR nummer M47. Gepubliceerd in juli 2023, laatste aanpassing in juli 2023. Lees meer
9. Gibson, P. R., Skodje, G. I., & Lundin, K. E. A. (2017). Non-coeliac gluten sensitivity. Journal of Gastroenterology & Hepatology, 32(Suppl 1), 86-89. https://doi.org/10.1111/jgh.13705. Lees meer
10. Infantino, M., Meacci, F., Grossi, V., Macchia, D., & Manfredi, M. (2017). Anti-gliadin antibodies in non-celiac gluten sensitivity. Minerva Gastroenterologica e Dietologica, 63(1), 1-4. https://doi.org/10.23736/S1121-421X.16.02351-5. Lees meer
11. Myhrstad, M. C. W., Slydahl, M., Hellmann, M., Garnweidner-Holme, L., Lundin, K. E. A., Henriksen, C., & Telle-Hansen, V. H. (2021). Nutritional quality and costs of gluten-free products: a case-control study of food products on the Norwegian market. Food & Nutrition Research, 65, Article 6121. https://doi.org/10.29219/fnr.v65.6121. Lees meer
12. Martucciello, S., Sposito, S., Esposito, C., Paolella, G., & Caputo, I. (2020). Interplay between Type 2 Transglutaminase (TG2), Gliadin Peptide 31-43 and Anti-TG2 Antibodies in Celiac Disease. International Journal of Molecular Sciences, 21(10), 3673. https://doi.org/10.3390/ijms21103673. Lees meer
