Een glutenintolerantie is een aandoening waarbij mensen overgevoelig zijn voor voedingsmiddelen die gluten bevatten, zoals tarwe, gerst en rogge. De symptomen van een glutenintolerantie kunnen variëren. Voorbeelden zijn: buikpijn, opgeblazen gevoel, vermoeidheid, hoofdpijn en gewichtsverlies. Een andere naam voor een glutenintolerantie is coeliakie (spreek je uit als ‘seu-lia-kie’). Dit is een auto-immuunziekte die schade aan de dunne darm veroorzaakt bij het eten van gluten. Zelfs bij sporen van gluten kan de darmwand al worden aangetast. Om die reden zijn een strikt dieet en bepaalde maatregelen vereist.
Een glutenintolerantie komt naar schatting voor bij ongeveer 1% van de bevolking, wat neerkomt op circa 170.000 Nederlanders. Hiervan is maar een vijfde hiervan op de hoogte. Uit onderzoek blijkt namelijk dat bijna de helft van de mensen met deze aandoening pas een diagnose krijgt na zestigjarige leeftijd. Een glutenintolerantie wordt dus vaak niet gediagnosticeerd. Dit komt ook doordat het kan lijken op andere darmaandoeningen, zoals een glutensensitiviteit, tarwe-allergie of het prikkelbare darm syndroom (PDS). Later in dit artikel worden de verschillen verder toegelicht. Het kan ook zijn dat je (bijna) geen symptomen hebt. Dit is ook een reden dat bij zo weinig mensen deze diagnose is vastgesteld.
Mogelijk heb je geen diagnose aangezien je klachten niet erg genoeg zijn voor verder onderzoek bij de huisarts of specialist. Kies dan voor het afnemen van een intolerantietest! Je krijgt met deze test inzicht in welke voedingsmiddelen bij jou klachten veroorzaken en kunt zo gericht van vervelende ongemakken afkomen.
Gluten zijn een groep eiwitten die van nature voorkomen in bepaalde granen, met name tarwe, gerst en rogge. Gluten geven deeg zijn elastische en plakkerige eigenschappen, wat helpt bij het rijzen van brood en het behouden van de vorm van gebakken producten. Ze komen ook voor in producten die zijn afgeleid van deze granen, zoals pasta, koekjes, ontbijtgranen en bier. Heb je te maken met een glutenintolerantie (coeliakie), glutensensitiviteit, tarwe-allergie of prikkelbare darm syndroom? Dan ervaar je vaak klachten na het eten van gluten.
De verschillen tussen glutenintolerantie en andere diagnoses
Het kan soms lastig te onderscheiden zijn waar je mee te maken hebt. Daarom vind je hieronder meer uitleg over de verschillen tussen een glutenintolerantie (coeliakie), glutensensitiviteit, tarwe-allergie en het prikkelbare darm syndroom (PDS):
Glutenintolerantie (coeliakie): een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem reageert op gluten. Dit leidt tot beschadiging van de dunne darmwand. Zelfs sporen van gluten moeten worden vermeden.
Glutensensitiviteit: glutensensitiviteit wordt ook wel glutenovergevoeligheid genoemd en is een andere term voor niet-coeliakie glutensensitiviteit (NCGS). Deze term wordt gebruikt om een algemene overgevoeligheidsreactie op gluten aan te duiden, zonder een specifieke diagnose van coeliakie of tarwe-allergie. Het is dus niet aan te tonen in het bloed of de darmen. Meestal gaat de inname van een beperkte hoeveelheid gluten wel goed.
Tarwe-allergie: een allergische reactie op eiwitten in tarwe. Enkel tarwe moet vermeden worden en andere glutenbevattende granen kunnen gewoon genomen worden.
Prikkelbare darm syndroom (PDS): dit is een veelvoorkomende aandoening van het spijsverteringsstelsel die darmklachten zoals buikpijn, een opgeblazen gevoel en verstoorde stoelgang veroorzaakt, terwijl er geen specifieke oorzaak wordt gevonden. Gluten kunnen klachten geven, maar dit hoeft niet. Sommige soorten fruit, groenten, melkproducten (lactose), kruiden, vetten en dranken kunnen symptomen veroorzaken bij bepaalde mensen met PDS. Het is heel individueel tegen welke voedingsmiddelen je wel kunt. Stress en angstklachten spelen vaak ook een rol.
Wist je dat een ‘glutenallergie’ niet bestaat? In de meeste gevallen verwijst dit naar een glutenintolerantie (coeliakie) of een tarwe-allergie.
Het is belangrijk op te merken dat een glutenintolerantie (coeliakie), glutensensitiviteit, tarwe-allergie en prikkelbare darm syndroom aandoeningen zijn met verschillende behandelingen. Zorg er daarom voor dat je de juiste diagnose krijgt, zodat je daarna een dieet kunt krijgen die past bij jouw situatie.
Welke symptomen hierbij horen
Een glutenintolerantie kun je herkennen door verschillende symptomen en klachten die optreden na het consumeren van voedingsmiddelen die gluten bevatten. De symptomen van glutenintolerantie kunnen variëren van mild tot ernstig en kunnen onder meer omvatten:
Maag- en darmklachten: dit omvat buikpijn, opgeblazen gevoel, winderigheid, diarree, plakkende, dunne ontlasting of constipatie (verstopping).
Vermoeidheid: mensen met glutenintolerantie kunnen zich vaak moe en lusteloos voelen na het eten van voedingsmiddelen met gluten.
Huiduitslag: sommige mensen kunnen huidproblemen ervaren, zoals eczeem of een jeukende huiduitslag, als gevolg van glutenintolerantie.
Hoofdpijn: glutenintolerantie kan hoofdpijn en zelfs migraine veroorzaken bij sommige mensen.
Gewichtsverlies: onverklaarbaar gewichtsverlies kan een symptoom zijn van glutenintolerantie. Daarbij kan er sprake zijn van een verminderde eetlust.
Osteoporose bij glutenintolerantie op latere leeftijd: bij sommige mensen kan glutenintolerantie onopgemerkt blijven tot op latere leeftijd en leiden tot osteoporose (botontkalking) door slechte opname van voedingsstoffen.
Glutenintolerantie bij kinderen: veel moeten huilen, groeistoornissen en vertraagde puberteit kan voorkomen bij kinderen met een intolerantie voor gluten.
Let op: het kan ook zijn dat je (bijna) geen of geen duidelijke symptomen hebt. Daardoor kan het moeilijk zijn om te herkennen dat je een glutenintolerantie hebt of een reactie krijgt na het eten van gluten. Heb je milde klachten bij het eten van gluten? In dat geval kan een intolerantietest een goede optie zijn. Met deze test kun je ontdekken welke voedingsmiddelen mogelijk verantwoordelijk zijn voor jouw klachten, waardoor je doelgericht kunt werken aan het verminderen van ongemakken.
Hoe je een glutenintolerantie kunt testen
Om te weten te komen of je een glutenintolerantie (coeliakie) hebt, kun je een bloedtest aanvragen bij je huisarts. Indien er antistoffen worden gevonden in je bloed tegen gluten, dan kan de huisarts je doorverwijzen voor verder onderzoek. Een voorbeeld is een darmbiopt, waarbij een klein stukje weefsel van de darmwand wordt afgenomen voor onderzoek. Er wordt dan onderzocht of er afwijkingen worden gevonden. Zo kan er getest worden of je coeliakie hebt, maar ook eenchronische darmontsteking (IBD), zoals ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, kan worden getest.
Helaas komt er heel vaak niets uit zo’n bloedonderzoek via de huisarts
En dat terwijl je wel last hebt van klachten na het eten van gluten. Als je al een tijdje een glutenvrij dieet volgt voordat de gluten-bloedtest wordt uitgevoerd, kunnen de antilichamen tegen gluten in het bloed namelijk al zijn afgenomen, waardoor de test negatief uitvalt. Daarbij kan het ook zijn dat glutenintolerantie (coeliakie) nog in een vroeg stadium verkeert en de antilichamen hierdoor nog niet in grote hoeveelheden aanwezig zijn in het bloed. Verder hebben mensen met een glutensensitiviteit mogelijk geen verhoogde antilichamen tegen gluten in hun bloed, zelfs als ze wel symptomen ervaren bij het consumeren van gluten. Hetzelfde geldt voor mensen met het prikkelbare darm syndroom.
Laat je testen op gluten en andere intoleranties
Heb je wel het vermoeden dat je last krijgt na het consumeren van gluten, maar komt er niets uit een bloedtest of zijn je klachten niet erg genoeg voor een bloedtest bij de (huis)arts? Dan kun je een of meerdere van onze testen doen. Doordat wij niet alleen gluten zelf testen, maar ook tientallen verschillende glutenbevattende productgroepen, krijg je veel meer inzicht in welke specifieke granen bij jou de boosdoener zijn. Zo zou het zomaar kunnen zijn dat je niet op de graan tarwe reageert, maar wel op rogge en haver. Aangezien een glutenintolerantie vaak voorkomt samen met een lactose-intolerantie, raden wij de plus- en pro intolerantietest aan. Bij deze testen worden zowel gluten als lactose getest, en nog honderden andere voedingsmiddelen. Je kunt ook testen of je aanleg hebt om een glutenintolerantie te ontwikkelen. Hieronder vind je onze aanbevolen testen bij symptomen die horen bij een glutenintolerantie:
Voedselintolerantie-test plus: krijg inzicht in je reactie op 195 voedselintoleranties met de categorieën groenten, granen & zaden, peulvruchten, fruit, noten, ei & melk, koffie & thee, superfoods en paddenstoelen. Zowel gluten als lactose worden getest.
Voedselintolerantie-test pro: het meest uitgebreide pakket, waarbij je getest wordt op wel 287 voedsel intoleranties, zoals groenten, granen & zaden, peulvruchten, fruit, noten, ei & melk, koffie & thee, superfoods, paddenstoelen, vis & zeevruchten, vlees, kruiden en overige.
Nutri-Gene pro: herken jij je in de symtomen van een glutenintolerantie of komt coeliakie voor in je familie? Dan kun je door middel van deze online aan te vragen leefstijl test inzicht krijgen in je aanleg voor een glutenintolerantie.
* Bij zowel de voedselintolerantie-test Plus als Pro worden de volgende granen en zaden getest: amarant, haver, koolzaad, hennepzaad, quinoa, pompoenzaad, boekweit, zonnebloem, gerst, mout (gerst), lijnzaad, lupinezaad, rijst, gierst, maanzaad, pijnboompit, rogge, sesam, tarwe, tarwezemelen, tarwegliadine Tri a Gliadin, tarwegras, gluten, emmertarwe, durum, eenkoren, Poolse tarwe, spelt en maïs.
Voedselintolerantie test
Kom te weten of er bij jou sprake is van een voedselintolerantie.
Je ziet waarvoor je precies intolerant bent door 196 voedingsmiddelen te testen.
De intolerantie test kun je makkelijk zelf afnemen.
Jouw sample wordt in een gespecialiseerd lab onderzocht voor een betrouwbaar resultaat.
Onze testen zijn informatief bedoeld. Het stellen van de diagnose van een glutenintolerantie kan alleen door een (huis)arts of specialist (waaronder allergoloog of maag-darm-leverarts) worden gesteld.
Aanleg en glutenintolerantie
Of je een glutenintolerantie zou kunnen ontwikkelen is gedeeltelijk genetisch bepaald. Zo heeft een kind 5-10% meer kans op het ontwikkelen van een glutenintolerantie als een van de ouders het ook heeft. Het komt ook vaker voor bij mensen met diabetes type 1 en het syndroom van Down. Een glutenintolerantie en eenlactose-intolerantie komen daarbij ook vaak samen voor. Hierbij heeft het lichaam moeite met het verteren van lactose, de suiker in melk en zuivelproducten. Een glutenintolerantie komt vaker voor bij vrouwen dan mannen, en vooral voor bij kinderen en ouderen. Met Nutri-Gene pro kom je erachter of je aanleg hebt voor een glutenintolerantie.
Bij een glutenintolerantie is het essentieel om een strikt glutenvrij dieet te volgen om de symptomen te verlichten en mogelijke complicaties te voorkomen. Zelfs sporen van gluten moeten worden vermeden, omdat dit de darmwand kan aantasten. Hieronder vind je meer informatie van wat je wel en niet mag eten, inclusief een voorbeelddagmenu bij het glutenvrij dieet.
Wat mag je niet eten bij een glutenintolerantie?
Bij een glutenintolerantie moet je de volgende voedingsmiddelen vermijden, omdat ze gluten bevatten:
Tarwe: alle producten die tarwemeel, tarwebloem, tarwezetmeel, tarwegriesmeel, enz. bevatten, moeten worden vermeden. Dit omvat gewoon brood, pasta, koekjes, gebak, enz.
Gerst: gerst en producten die gerst bevatten, zoals gerstemeel, gerstvlokken en gerststroop, zijn niet toegestaan.
Rogge: roggebrood, roggecrackers en andere roggeproducten moeten worden vermeden.
Spelt: spelt is een tarwesoort en bevat gluten, dus speltproducten moeten worden uitgesloten.
Bewerkte voedingsmiddelen: veel bewerkte voedingsmiddelen en sauzen kunnen gluten bevatten, dus het is belangrijk om de etiketten te lezen en te controleren op glutenhoudende ingrediënten.
Bier: de meeste bieren worden gebrouwen met tarwe, gerst of rogge en bevatten daarom gluten. Er zijn echter glutenvrije bieropties beschikbaar.
Sommige sauzen en sojasaus: sauzen zoals sojasaus en sommige dressings kunnen gluten bevatten. Kies voor glutenvrije alternatieven.
Tarwegerelateerde ingrediënten: let op ingrediënten zoals tarwezetmeel, tarwegluten, tarwekiemen en tarwemout, omdat deze allemaal gluten bevatten.
Glutenhoudende snacks en gebak, zoals koekjes, cake en gebak die gluten bevatten. Er zijn glutenvrije alternatieven beschikbaar.
Het is belangrijk om nauwkeurig te zijn bij het vermijden van deze voedingsmiddelen en aandacht te besteden aan de ingrediëntenlijsten op verpakte producten. Het volgen van een strikt glutenvrij dieet is de beste manier om symptomen te voorkomen en complicaties bij een glutenintolerantie te vermijden. Mogelijke complicaties zijn: voedingstekorten (ijzer, calcium, vitamine D en B-vitamines) en een slechte algehele gezondheid. De voedingstekorten kunnen optreden als gevolg van een verminderde opname van voedingsstoffen in de beschadigde darmwand.
Wat kun je wel eten bij glutenintolerantie?
Bij een glutenintolerantie kun je nog steeds veel voedzame en smakelijke voedingsmiddelen eten die van nature glutenvrij zijn. Hier is een lijst van voedingsmiddelen die je wel mag eten:
Natuurlijke, onbewerkte voedingsmiddelen: dit zijn producten, zoals vers fruit en groenten, mager vlees en gevogelte, vis en schaaldieren, eieren, noten en zaden. Bonen en peulvruchten (bijvoorbeeld kikkererwten, linzen en zwarte bonen) zijn ook toegestaan.
Zuivelproducten: alle zuivelproducten zonder granen zijn toegestaan. Controleer de etiketten op toegevoegde ingrediënten. Let wel op dat een lactose-intolerantie ook vaak samengaat met een intolerantie voor gluten en dat je dus ook op melkproducten kunt reageren. Is dit het geval, probeer dan plantaardige melkvervangers of lactosevrije producten zonder granen.
Glutenvrije granen en zetmeelbronnen: glutenvrije granen zoals rijst, maïs, quinoa, boekweit, gierst en glutenvrije haver (let op het glutenvrije label). Glutenvrije meelsoorten zoals rijstmeel, maïsmeel, amandelmeel en kokosmeel. Aardappelen, zoete aardappelen en pastinaak kun je ook nemen.
Glutenvrije producten: glutenvrij brood en glutenvrije pasta (gemaakt van rijst, maïs, boekweit, erwten of bonen), glutenvrije ontbijtgranen, glutenvrije crackers en rijstwafels, glutenvrije snacks zoals popcorn, tortillachips en glutenvrije mueslirepen.
Specifieke glutenvrije producten: glutenvrije sojasaus, glutenvrije bouillon en soepen, glutenvrij bier en alcoholische dranken. Wijn die gemaakt is van druiven en cider die gemaakt is van geperste appels of peren, is van nature glutenvrij. Zorg dat je voor 100% natuurlijke cider kiest zonder toegevoegde smaakstoffen of ingrediënten die gluten kunnen bevatten.
Glutenvrije alternatieven: er zijn veel glutenvrije alternatieven beschikbaar voor graanproducten, zoals glutenvrij brood, glutenvrije pizza, en glutenvrije koekjes.
Het is belangrijk om de etiketten van verpakte voedingsmiddelen zorgvuldig te lezen en ervoor te zorgen dat ze glutenvrij zijn. Ben je heel gevoelig voor gluten, zoals bij coeliakie? Vermijd dan kruisbesmetting in de keuken door aparte kookgerei en keukengerei te gebruiken voor glutenvrije maaltijden. Bij twijfel kun je altijd kiezen voor natuurlijke, onbewerkte voedingsmiddelen, omdat deze meestal van nature glutenvrij zijn.
Voorbeelddagmenu bij een glutenintolerantie
Hier is een voorbeeld van een dagmenu voor een glutenvrij dieet dat voldoende vezels, groenten en eiwitten bevat. Aangezien een lactose-intolerantie ook vaak voorkomt bij een glutenintolerantie, is dit voorbeelddagmenu zowel gluten- als lactosevrij.
Tip: begin je dag met een warme kruidenthee of lauwwarm water. Dit stimuleert de spijsvertering en bereidt je maag voor op de komende maaltijd.
Ontbijt: schaaltje quinoa-pap (van quinoa en amandelmelk) met een handje aardbeien en blauwe bessen, een banaan en een handje noten (bijvoorbeeld amandelen of walnoten)
Lunch: 2-3 sneetjes glutenvrij bruinbrood met onbewerkte plakjes kipfilet, harde kaas of amandelpasta met een groene salade (sla, tomaat, komkommer, geraspte wortel en citroensap). Eet er eventueel een gebakken of gekookt ei bij voor extra verzadiging.
Diner: gebakken zalmfilet met zelfgemaakte citroen-dillesaus, of tofu of kalkoenfilet met glutenvrije ketjap, gestoomde broccoli en sperziebonen en zilvervliesrijst.
Glutenvrije tussendoortjes
Neem alleen tussendoortjes als je echt honger hebt tussendoor of als je moeite hebt om op gewicht te blijven (ondergewicht of ondervoeding). Het is beter voor de spijsvertering om tussendoor te drinken en alleen drie hoofdmaaltijden te nemen.
Mocht je toch een tussendoortje nemen, dan zijn dit gezonde glutenvrije opties:
Groentesticks (wortels, selderij, komkommer) met hummus of guacamole (zorg dat deze glutenvrij zijn).
Een schaaltje rood fruit (aardbeien, frambozen, blauwe bessen).
Een handje ongezouten en ongebrande amandelen, walnoten, pistachenoten, of een mix van zaden zoals chiazaad en lijnzaad.
Glutenvrije havermout: maak havermoutpap met glutenvrije havermout en amandelmelk, en voeg vers fruit en noten toe.
Popcorn: zelfgemaakte popcorn zonder toegevoegde boter of zout is een lichte en knapperige glutenvrije snack. Op zijn tijd kan dit geen kwaad als tussendoortje.
Glutenvrije energierepen: er zijn veel glutenvrije energierepen beschikbaar die noten, zaden, en gedroogd fruit bevatten voor een voedzaam tussendoortje onderweg.
Groentechips: maak je eigen groentechips door plakjes zoete aardappel, bieten, of courgette te roosteren met een beetje olijfolie en kruiden.
Zorg ervoor dat je bij het kiezen van voedingsmiddelen en ingrediënten controleert of ze glutenvrij en lactosevrij zijn. Er zijn veel glutenvrije en lactosevrije alternatieven beschikbaar in supermarkten en natuurvoedingswinkels. Daarnaast kun je variëren met verschillende groenten, fruit, eiwitbronnen en granen om een gevarieerd en uitgebalanceerd dieet te behouden dat voldoet aan je voedingsbehoeften. Het is ook raadzaam om advies in te winnen bij een diëtist of voedingsdeskundige om ervoor te zorgen dat je dieet goed is afgestemd op jouw individuele behoeften.
5 praktische tips bij het glutenvrij dieet
Hier zijn enkele praktische tips om te helpen bij het volgen van een strikt glutenvrij dieet:
Lees etiketten grondigcontroleer altijd de etiketten van verpakte voedingsmiddelen om te zien of ze gluten bevatten. Zoek naar vermeldingen zoals "glutenvrij" of "bevat geen gluten." Dan zit je sowieso goed. Op voedingsetiketten moet je ingrediënten vermijden zoals tarwemeel, gerstextract, roggebloem en haver (tenzij ze zijn gelabeld als glutenvrij), aangezien deze gluten kunnen bevatten die schadelijk zijn voor mensen met een glutenintolerantie (coeliakie). Het is ook belangrijk om waakzaam te zijn voor "sporen van gluten" of "kan sporen van gluten bevatten" op etiketten, omdat dit kan duiden op mogelijke kruisbesmetting.
Wees voorzichtig met kruisbesmetting: vermijd kruisbesmetting in de keuken door aparte kookgerei, snijplanken, tosti-ijzers en keukengerei te gebruiken voor glutenvrije maaltijden. Reinig ook de oppervlakken grondig. Dit is vooral belangrijk als je coeliakie hebt of heel gevoelig bent voor gluten, want zelfs kleine hoeveelheden gluten kunnen dan schadelijk zijn. Kun je wel wat gluten verdragen, zoals bij een glutenovergevoeligheid of het prikkelbare darm syndroom, dan is deze maatregel niet nodig.
Informeer restaurants vooraf: als je uit eten gaat, bel dan van tevoren en informeer het restaurantpersoneel over je glutenvrije dieetbehoeften. Vraag of ze glutenvrije opties hebben en of ze bekend zijn met kruisbesmettingspreventie. Je kunt natuurlijk ook de menukaart van tevoren online bekijken.
Maak je eigen maaltijden: zelf koken geeft je controle over de ingrediënten en bereidingswijzen. Er zijn veel glutenvrije recepten beschikbaar om te experimenteren. Je kunt ook een glutenvrij kookboek aanschaffen. Daarbij hebben de meeste supermarkten ook een lijst met producten die geheel glutenvrij zijn.
Sluit je aan bij ondersteuningsgroepen: overweeg deel te nemen aan lokale of online ondersteuningsgroepen voor mensen met glutenvrije dieetbehoeften. Dit kan handige tips en ondersteuning bieden. Deel ook met je omgeving dat je glutenvrij eet en deel bijvoorbeeld deze pagina, zodat ze weten wat een glutenintolerantie inhoudt.
Onthoud dat het in het begin een uitdaging kan zijn om glutenvrij te eten, maar met tijd en ervaring zul je meer vertrouwd raken met glutenvrije voedingsmiddelen en keuzes. Het is ook raadzaam om met een diëtist te werken om ervoor te zorgen dat je dieet evenwichtig en voedzaam blijft.
