Testosterontekort vrouwen

Merk je altijd iets van een testosterontekort als vrouw?

Je merkt niet altijd wat van een testosterontekort als vrouw. Sommige vrouwen merken weinig tot niets, zeker als het tekort geleidelijk ontstaat. Bij anderen beginnen de symptomen pas na weken of maanden merkbaar te worden. Hoe gevoelig je voor hormonale veranderingen bent, speelt hierbij een grote rol: de één reageert sterk op kleine schommelingen, terwijl de ander pas klachten krijgt bij een duidelijke daling.

Bepaalde factoren vergroten het risico op een snellere of sterkere daling, zoals langdurige stress, chronische ziekte, intensief sporten of een geschiedenis van burn-out of overbelasting. Daarbij zijn vegetariërs en veganisten ook een risicogroep, omdat ze minder of geen dierlijke producten eten. Hierdoor krijgen ze over het algemeen minder zink, vitamine D, cholesterol en omega 3-vetzuren via hun voeding binnen, allemaal stoffen die een rol spelen bij de aanmaak of balans van testosteron. Ook tijdens of na de overgang daalt het testosteron vaak sneller. Het is daarom verstandig om op tijd je testosteron te testen, zeker als je ouder bent dan 35 jaar en klachten ervaart die mogelijk hormonaal zijn.

Kan testosteron ook te hoog zijn bij vrouwen?

Ja, dat kan. Een verhoogd testosterongehalte bij vrouwen komt bijvoorbeeld voor bij PCOS (polycysteus-ovariumsyndroom), een hormonale aandoening waarbij de eisprong onregelmatig is en de eierstokken meerdere kleine eiblaasjes bevatten. PCOS gaat vaak gepaard met een verhoogde aanmaak van mannelijke hormonen zoals testosteron. Mogelijk gebeurt dit doordat het lichaam minder gevoelig is voor insuline (bloedsuikerhormoon), wat de eierstokken aanzet tot extra productie van testosteron. Dit kan leiden tot klachten zoals acne, overbeharing (hirsutisme), een onregelmatige cyclus of verminderde vruchtbaarheid. Bij een test zie je dit terug in een verhoogd totaal of vrij testosteron. Ook in dit geval is het belangrijk om de oorzaak verder te laten onderzoeken, eventueel in overleg met je arts.

Een uitgebreide hormoontest die bij PCOS wordt gebruikt, meet onder andere: AMH, FSH, LH, oestrogeen, progesteron, testosteron en prolactine. Hiermee krijg je een volledig beeld van je hormonale balans.

Oorzaak van een testosterontekort bij vrouwen

Een testosterontekort bij vrouwen kan meerdere oorzaken hebben. Hieronder lees je de meest voorkomende lichamelijke, hormonale en leefstijlgerelateerde factoren die kunnen bijdragen aan een lage testosteron bij vrouwen:

Testosterontekort bij vrouwen door veroudering

Een veelvoorkomende oorzaak van een testosterontekort is veroudering. Vanaf je 35e neemt de testosteronproductie in de eierstokken en bijnieren langzaam af. Dit is een normaal proces, maar bij sommige vrouwen daalt het sneller of sterker, waardoor klachten ontstaan. Hieronder zie je de normaalwaarden voor totaal en vrij testosteron bij vrouwen per leeftijd, inclusief het risico op een testosterontekort:

Verschil tussen totaal en vrij testosteron

In je bloed is het grootste deel van het testosteron gebonden aan eiwitten zoals SHBG (sex hormone-binding globulin). Alleen het niet-gebonden deel noemen we vrij testosteron – en dat is de vorm die actief is in je lichaam. Het totaal testosteron omvat zowel het gebonden als het vrije testosteron. Bij vrouwen is vooral het vrij testosteron belangrijk, omdat kleine schommelingen daarin al merkbare klachten kunnen geven. Een normale totale waarde zegt dus niet altijd iets over hoeveel actief testosteron er beschikbaar is. Daarom kan het zinvol zijn om beide te laten meten.

Testosterontekort door hormonale veranderingen tijdens overgang

Een andere bekende oorzaak van een testosterontekort is de overgang. Tijdens en na de menopauze daalt de productie van meerdere hormonen, waaronder testosteron. Dit komt doordat de eierstokken stoppen met werken en de bijnieren dit niet volledig kunnen compenseren. Op onze pagina over overgangsklachten kun je meer lezen over de symptomen en welke hormonen hierbij een rol spelen.

Testosterontekort door langdurige stress of burn-out

Een testosterontekort door langdurige stress komt regelmatig voor, bijvoorbeeld bij een burn-out of chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS / ME). Chronische stress verhoogt het cortisolniveau, wat remmend werkt op de productie van andere hormonen. Ook raken de bijnieren uitgeput, wat de aanmaak van testosteron verder beperkt. Ben je benieuwd of jouw cortisol te hoog is? Overweeg dan onze cortisol test.

Slaaptekort

Tijdens de diepe slaap worden verschillende hormonen aangemaakt en gereguleerd. Slaapgebrek verstoort deze balans en kan zo indirect zorgen voor een verlaagde testosteronproductie. Bekijk onze pagina over slaapritme als je meer wilt weten over welke invloed dit heeft op stress en je hormonen.

Gebruik van anticonceptie of bepaalde medicatie

Hormonale anticonceptie en sommige medicijnen (zoals antidepressiva of corticosteroïden) kunnen de natuurlijke productie van testosteron onderdrukken. Vermoed je dat je hier last van hebt? Neem dan contact op met je huisarts om te bespreken of je een alternatief medicijn kunt krijgen of de dosering kunt afbouwen.

Voedingstekorten of vetarme voeding

Gezonde vetten zoals omega 3 (visvetzuren), zink, magnesium en DHEA zijn nodig voor de aanmaak van hormonen, waaronder testosteron. DHEA (dehydroepiandrosteron) is een lichaamseigen hormoonvoorloper die voornamelijk in de bijnieren wordt aangemaakt en dient als bouwsteen voor geslachtshormonen zoals testosteron en oestrogeen. Wanneer je te weinig binnenkrijgt van deze voedingsstoffen, bijvoorbeeld door een eenzijdig eetpatroon, crashdieet of langdurige vetarme voeding, kan dat de hormoonproductie verstoren. Vooral vrouwen die weinig dierlijke producten of vetten eten (zoals vegetariërs en veganisten), lopen meer risico op een lage testosteron bij vrouwen, omdat essentiële vetzuren en cholesterol nodig zijn als basis voor hormonale aanmaak. Wil je meer weten over hoe je door middel van voeding je testosteron kunt verhogen als vrouw? Bekijk dan de aparte pagina over testosteron verhogen.

Overtraining of extreme inspanning

Bij langdurig intensief sporten (bijvoorbeeld bij topsport), vooral zonder voldoende herstel, gaat het lichaam in een stressmodus. Dit verhoogt cortisol en verlaagt de aanmaak van geslachtshormonen, waaronder testosteron. Speciaal voor sporters bieden we ook een bloedonderzoek aan waarbij niet alleen je testosteron wordt gemeten, maar ook je ferritine, ijzer, HbA1c, magnesium, vitamine B6 en B12.

Te weinig beweging

Ook een gebrek aan beweging verlaagt de spiermassa en stofwisseling, wat een negatief effect heeft op je hormoonbalans. Regelmatige lichaamsbeweging ondersteunt de natuurlijke testosteronproductie.

Chronische ziekten of auto-immuunaandoeningen

Ziekten die het immuunsysteem belasten kunnen de werking van de bijnieren verstoren of ontstekingsreacties veroorzaken, wat een negatieve invloed heeft op de hormoonaanmaak. Voorbeelden hiervan zijn reuma, coeliakie (glutenintolerantie), hashimoto (traag werkende schildklier door auto-immuniteit), lupus (met vaak ook een component van glutenintolerantie) en de ziekte van Crohn. Ook chronische infecties of aandoeningen zoals fibromyalgie en langdurige vermoeidheidsklachten (bijvoorbeeld CVS/ME) kunnen via een verstoring van het zenuw- en immuunsysteem invloed hebben op de hormonale balans. Overweeg onze vermoeidheid test indien je langdurige energieklachten hebt om meer inzicht te krijgen in de oorzaken.

Vitamine D-tekort

Vitamine D is betrokken bij de aanmaak van meerdere hormonen, waaronder testosteron. Een tekort komt veel voor bij mensen die weinig buiten komen, maar ook bij mensen die hun huid bedekken met kleding, een donkere huid hebben of in gebieden wonen waar weinig zonlicht is, vooral in de herfst en winter. Ben je vaak moe of heb je weinig zonlicht? Dan kan vitamine D een rol spelen, maar mogelijk zijn er ook andere oorzaken. Overweeg daarom het uitgebreide Totaalprofiel XL. In het Totaalprofiel XL worden naast vitamine D ook vitamines zoals B6, B12 en foliumzuur gemeten, net als ijzer, bloedsuiker, cholesterol, ontstekingswaarden, lever- en nierfunctie en je schildklierwerking. Zo krijg je een compleet beeld van je energiehuishouding en algehele gezondheid.

Hoe weet je of je een tekort hebt aan testosteron?

Als je vermoedt dat je last hebt van een testosterontekort als vrouw, dan kun je jouw testosteronwaarde testen via de huisarts of via een betrouwbare laboratoriumtest zoals Mijnlabtest. Een huisarts kan op basis van jouw klachten een bloedtest aanvragen. Bij zo’n testosteron bloedonderzoek wordt meestal eerst gekeken naar het totaal testosteron in je bloed. Soms is dit voldoende, maar bij vrouwen geeft juist het vrije testosteron, de biologisch actieve vorm, vaak een duidelijker beeld. Dat is de vorm die invloed heeft op je energie, stemming, spieropbouw en libido.

In de praktijk blijkt testosteron bij vrouwen niet altijd standaard getest te worden. Vooral het vrije testosteron blijft vaak onderbelicht. Klachten zoals vermoeidheid, afgenomen libido, stemmingswisselingen of spierafname worden niet altijd direct gekoppeld aan een hormonaal probleem. Daardoor wordt een testosterontekort test via de huisarts soms pas laat overwogen. Daarnaast kunnen normale totaalwaarden misleidend zijn als het vrije testosteron, het deel dat actief is in je lichaam, te laag is.

Herken je je in deze klachten, maar komt er via de huisarts geen duidelijkheid? Dan kun je overwegen om zelf je testosteronwaarde te testen via een betrouwbare laboratoriumtest, zoals bij Mijnlabtest. Je kunt bij ons zowel het totaal testosteron en vrije testosteron als aanvullende markers zoals DHEA, cortisol, vitamine D, omega 3 of ijzer meten. Zo krijg je een vollediger beeld van jouw hormonale balans, energieniveau en stressbelasting.

Testosteronwaarde vrouw testen

Bij aanhoudende klachten zoals vermoeidheid, stemmingswisselingen, afgenomen libido of spierafname kunnen de volgende testen helpen om te bepalen of er sprake is van een hormonale disbalans:

• Vrij testosteron test: deze test meet het vrije (biologisch actieve) testosteron in je bloed, het deel dat direct effect heeft op je energieniveau, spierkracht en libido. Vooral bij vrouwen geeft deze waarde vaak een beter beeld dan het totaal testosteron, omdat zij van nature veel minder testosteron hebben dan mannen en een klein verschil al grote impact kan hebben.
• Totaal testosteron test: deze test geeft inzicht in de totale hoeveelheid testosteron in je bloed, inclusief het gebonden deel dat nog niet actief is. Dit is een nuttige basiswaarde, vooral om veranderingen in je hormoonhuishouding over tijd te volgen of om afwijkingen in de productie op te sporen. Let op: een normale totaalwaarde sluit een tekort niet uit, want het vrije (actieve) deel kan alsnog te laag zijn. Daarom wordt aangeraden om ook het vrije testosteron te meten.

Aanvullende testen die interessant zijn

• DHEA test: DHEA is een voorloper van testosteron en wordt vooral in de bijnieren aangemaakt. Bij langdurige stress of burn-out kan deze waarde dalen, wat ook invloed heeft op je testosteronniveau.
• Cortisol test: chronische stress verhoogt het cortisolniveau, wat de aanmaak van andere hormonen (zoals testosteron) kan onderdrukken. Deze test laat zien hoe jouw stresshormoon gedurende de dag schommelt.
• IJzer tekort test: een ijzertekort kan leiden tot vermoeidheid, haaruitval en een verstoorde stofwisseling. Voldoende ijzer is belangrijk voor zuurstoftransport en energieproductie.
• Omega 3 bloedtest: omega 3-vetzuren spelen een rol bij hormonale signalering en helpen ontstekingen in het lichaam te reguleren. Een tekort kan invloed hebben op je stemming, huid en cyclus.
• Vitamine D test: vitamine D is essentieel voor de aanmaak van hormonen, waaronder testosteron. Vooral bij vrouwen die weinig (of bedekt) buiten komen of een donkere huid hebben, komt een tekort vaak voor.

Liever een totaalbeeld?

Wil je niet losse waarden testen, maar een compleet overzicht van je gezondheid? Kies dan voor één van onze uitgebreide pakketten:

• Bloedtest totaal profiel XL: deze complete test meet onder andere vitamine D, B12, ijzer, foliumzuur, schildklierwaarden, cholesterol en ontstekingswaarden. Dit is ideaal bij vermoeidheid of hormonale disbalans.
• Vermoeidheid test: deze test is gericht op veelvoorkomende oorzaken van vermoeidheid zoals B12, ijzer, schildklierfunctie en vitamine D.

Zelf je test samenstellen?

Met onze Pick & Mix-optie stel je zelf een test samen die helemaal aansluit bij jouw klachten en behoeften. Zo kun je bijvoorbeeld diverse markers toevoegen die jij graag wilt testen, bijvoorbeeld vitamine D, ijzer, omega 3 en het vrije testosteron.

Wat kun je doen bij een testosterontekort?

Bij een mild testosterontekort kun je vaak al verbeteringen merken door aanpassingen in leefstijl, voeding en beweging. Soms is aanvullende ondersteuning nodig via supplementen of bij een ernstig testosterontekort via hormoontherapie. Via de onderstaande tabel lees je wat je kunt doen bij een testosterontekort als vrouw:

Wil je meer weten over hoe je op een natuurlijke manier je testosteron kunt verhogen als vrouw? Bekijk dan de aparte pagina over testosteron verhogen voor een overzicht van natuurlijke tips, voeding, supplementen en leefstijl. Daarbij kun je ook lezen op onze andere pagina hoe je met supplementen en kruiden je testosteron kunt verhogen. Doe dit bij voorkeur pas nadat je aan de slag bent gegaan met het optimaliseren van je voeding en leefstijl, want dit heeft meer effect.

Wanneer professionele hulp inschakelen?

Een mild testosterontekort kun je vaak zelf aanpakken met aanpassingen in voeding, beweging en stressreductie. Daarbij kun je ter aanvulling ook je testosteron verhogen met supplementen en kruiden. Blijf je langere tijd klachten houden zoals vermoeidheid, somberheid, verlies van libido of lage energie, dan is het verstandig om je huisarts te raadplegen. Bij een vermoeden van een chronisch testosterontekort in combinatie met hormonale disbalans of andere klachten – bijvoorbeeld klachten rond de overgang, je schildklier of bijnieren – is professionele begeleiding belangrijk. Hebben je klachten invloed op je werk, relaties of dagelijks functioneren? Neem dan ook contact op met je huisarts.

Je huisarts kan een testosterontekort testen, lichamelijk onderzoek doen of je doorverwijzen naar een hormoonspecialist. Wordt er geen duidelijke oorzaak gevonden, maar blijven je klachten bestaan? Dan kun je met een laagdrempelige thuistest verder onderzoeken wat er mogelijk uit balans is in jouw lichaam. Denk aan een totaal testosteron test, vrij testosteron test, cortisol test of DHEA hormoon test. Deze geven je meer inzicht in je hormonale gezondheid en helpen je gerichte keuzes te maken.

Bronnen

1. Smith, T., & Batur, P. (2021). Prescribing testosterone and DHEA: The role of androgens in women. Cleveland Clinic Journal of Medicine, 88(1), 35–43. Lees meer

2. Wood, R. I., & Stanton, S. J. (2012). Testosterone and sport: current perspectives. Hormones and Behavior, 61(1), 147–155. Lees meer

3. Figueiredo, M. G., Gagliano-Jucá, T., & Basaria, S. (2022). Testosterone Therapy With Subcutaneous Injections: A Safe, Practical, and Reasonable Option. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 107(3), 614–626. Lees meer

4. Davis, S. R., Baber, R., Panay, N., et al. (2019). Global Consensus Position Statement on the Use of Testosterone Therapy for Women. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 104(10), 4660–4666. Lees meer

5. McHenry, J., Carrier, N., Hull, E., & Kabbaj, M. (2014). Sex differences in anxiety and depression: role of testosterone. Frontiers in Neuroendocrinology, 35(1), 42–57. Lees meer

6. Parish, S. J., Simon, J. A., Davis, S. R., et al. (2021). International Society for the Study of Women's Sexual Health Clinical Practice Guideline for the Use of Systemic Testosterone for Hypoactive Sexual Desire Disorder in Women. The Journal of Sexual Medicine, 18(5), 849–867. Lees meer

7. Yang, X., Bao, Y., Xu, J., et al. (2020). Long-Lasting Somatic Modifications of Convergent Dendritic Inputs in Hippocampal Neurons. Cerebral Cortex, 30(3), 1436–1446. Lees meer

8. Feingold, K. R., Ahmed, S. F., Anawalt, B., et al. (2000). Endotext. South Dartmouth (MA): MDText.com, Inc. Lees meer

9. Krysiak, R., & Okopień, B. (2012). [Adrenal insufficiency] [Article in Polish]. Wiadomości Lekarskie, 65(2), 108–123. Lees meer

10. Leidig-Bruckner, G., Raue, F., & Frank-Raue, K. (2012). [Secondary osteoporosis - relevant clinical characteristics in diagnosis and therapy] [Article in German]. Deutsche Medizinische Wochenschrift, 137(7), 326–332. Lees meer

11. Deng, X., Wang, W., Wu, X., et al. (2000). Correlation between bone mineral density and sexual hormones in healthy Chinese women. Journal of Environmental Pathology, Toxicology and Oncology, 19(1–2), 167–169. Lees meer

12. North American Menopause Society (2005). The role of testosterone therapy in postmenopausal women: position statement of The North American Menopause Society. Menopause, 12(5), 496–511. Lees meer

13. Stern, J., & Casto, K. (2024). Salivary testosterone across the menstrual cycle. Hormones and Behavior, 164, 105608. Lees meer

14. Gangestad, S. W., & Dinh, T. (2022). Women's estrus and extended sexuality: Reflections on empirical patterns and fundamental theoretical issues. Frontiers in Psychology, 13. Lees meer