Wat is een verhoogde darmdoorlaatbaarheid?

In de darmwand zorgt een afsluitmechanisme, oftewel zorgen de tight junctions, ervoor dat essentiële voedingsstoffen worden doorgelaten en afgegeven aan het bloed. Het slimme aan dit mechanisme is dat het voorkomt dat ongewenste stoffen de bloedbaan bereiken.

In sommige gevallen werkt dit afsluitmechanisme niet of onvoldoende. Het gevolg is een verhoogde doorlaatbaarheid van de darmwand. Dit fenomeen wordt in de volksmond vaak een 'lekkende darm' of 'leaky gut' genoemd.

Bij een verhoogde darm-doorlaatbaarheid worden stoffen die in de darm moeten blijven zoals onverteerd voedsel en gifstoffen onbedoeld opgenomen in het bloed. Eenmaal in het bloed reageert het immuunsysteem op deze stoffen en deze reactie veroorzaakt in veel gevallen klachten.

Het lekkende darm syndroom kan zorgen voor een lage weerstand, gewichtsproblemen of diarree.

Over de term ‘lekkende darm’

Over de term ‘lekkende darm’ Misschien heb je weleens gehoord van termen als ‘lekkende darm’ of ‘leaky gut syndroom’. Hoewel deze begrippen populair zijn, zijn het geen officiële medische diagnoses. Hoe komt het dan dat er toch zo vaak over wordt gesproken? En wat wordt er nu eigenlijk wel – en niet – mee bedoeld?

• In de wetenschappelijke literatuur komt de term “leaky gut” regelmatig voor. Dit betekent letterlijk ‘lekkende darm’.
• De term kan echter verwarrend zijn: het gaat namelijk niet om een letterlijk lek, maar om een tijdelijk verstoorde functie van de darmbarrière.
• Een betere en meer neutrale omschrijving is “increased intestinal permeability”, oftewel verhoogde darmdoorlaatbaarheid.
• Belangrijk om te weten: darmdoorlaatbaarheid is een normaal verschijnsel en geen aandoening op zich. Pas wanneer dit proces langdurig verstoord raakt, kan het bijdragen aan gezondheidsklachten.
• Het wordt daarom onterecht een syndroom genoemd – een syndroom is immers een herkenbaar patroon van symptomen bij een medische aandoening.

Er wordt veel onderzoek gedaan naar de conditie van de darmwand en de werking van dit afsluitmechanisme. Meer weten over wat er wetenschappelijk bekend is? Lees dan het onderstaande wetenschappelijke artikel 'Leaky gut – concept or clinical entity?'!

Oorzaak van een verhoogde darmdoorlaatbaarheid

Een aantal factoren hebben te maken met het ontstaan van een verhoogde darmdoorlaatbaarheid, waaronder de samenstelling van je darmflora (microbioom), voeding, medicijnen, stress, infecties en chronische ziektes.

1. Samenstelling darmflora (microbioom)

Een gezonde darmflora – ook wel microbioom genoemd - is belangrijk om de darmwand goed te laten functioneren. Een eenzijdig voedingspatroon, weinig vezels, veel suiker en veel verzadigd vet zorgen voor een afname van het aantal gezonde bacteriën in de darmen en een minder diverse darmflora.

2. Voeding

Naast dit kan voeding ook direct invloed hebben. Een eetpatroon dat veel vetten en geraffineerde koolhydraten bevat, typisch in veel westerse landen, kan de darmpermeabiliteit verhogen. Met name bepaalde suikers zoals fructose, glucose en sucrose worden in verband gebracht met een verminderde darmbarrière.

3. Medicijnen, alcohol, stress en infecties

Ook door medicijnen, het overmatig drinken van alcohol, een langere periode met veel stress of een infectie kan een goede werking van de darmwand in de weg staan.

4. Chronische ziektes

Verschillende chronische ziekten zoals inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn en colitis ulcerosa), obesitas en diabetes type 2 worden in verband gebracht met een verhoogde darmdoorlaatbaarheid. Er is helaas nog onvoldoende bekend om de directe relatie tussen een verminderde darmbarrière en deze aandoeningen volledig te begrijpen.

Wil je meer weten over hoe een verstoorde darmbarrière mogelijk bijdraagt aan chronische laaggradige ontstekingen die vaak voorkomen bij ouderdomsziekten, zoals, hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en COPD (een chronische longaandoening)? Bekijk dan het onderstaande wetenschappelijke artikel 'Leaky gut in systemic inflammation'.

Symptomen bij een hoge darmdoorlaatbaarheid

De klachten die in verband worden gebracht met verhoogde darmdoorlaatbaarheid verschillen per persoon, al zijn het vaak darmklachten of ontstekingsgerelateerde klachten.

 

Veelvoorkomende symptomen bij een hoge darmdoorlaatbaarheid zijn:

• Terugkerende buikklachten, zoals buikpijn, een opgeblazen buik of gasvorming.
• Obstipatie of diarree zonder duidelijke oorzaak.
• Maagklachten zoals brandend maagzuur, oprispingen of maagpijn.
• Verminderde weerstand, hoofdpijn, vermoeidheid of gewrichtsklachten.
• Klachten bij het prikkelbare darm syndroom (PDS), een veelvoorkomende aandoening waarbij de darmen verstoord functioneren.
• Voedselintoleranties, bijvoorbeeld voor gluten, zuivel, soja, eieren of noten.

Door een verhoogde darmdoorlaatbaarheid kunnen bepaalde eiwitten in de bloedbaan terechtkomen. Het immuunsysteem kan hierop reageren met een ontstekingsreactie, wat kan leiden tot chronisch licht verhoogde ontstekingswaarden. Je merkt dit vaak niet meteen, maar op termijn kunnen klachten zoals vermoeidheid, hoofdpijn, gewrichtsklachten en gewichtsveranderingen ontstaan. Ook kunnen tekorten aan vitamines of mineralen optreden, met mogelijk ongewenst gewichtsverlies tot gevolg.

Test of je een verhoogde darmdoorlaarbaarheid hebt

Herken je één of meerdere van de bovenstaande klachten? Dan kan een zonuline test helpen om inzicht te krijgen. Zonuline is een eiwit dat een rol speelt bij de regulatie van de doorlaatbaarheid van de darmwand. Verhoogde waarden kunnen duiden op een verstoring van dit systeem.

De darmen en een voedselintolerantie

Wat hebben een verhoogde darmdoorlaatbaarheid en voedselintoleranties met elkaar te maken? Door veel specialisten wordt een lekkende darm als oorzaak gezien bij intolerantieklachten. Bekijk de video waarin PhD Sandra Wieser uitlegt hoe dit precies zit.

De theorie over een verhoogde darmdoorlaatbaarheid en voedselintoleranties uitgelegd

Lees hier uitleg die is gegeven tijdens het webinar over voedselintoleranties en allergieën.

Deze afbeelding laat zien wat er gebeurt in onze darmen als we gezond zijn en als we niet gezond zijn of als de darmen niet gezond zijn.

De grijze darmcellen (links) zijn intact en de verbindingen tussen de darmcellen, tight junctions, zijn gesloten. Dit betekent dat er niets ongewenst in de bloedbaan kan komen of tussen de darmcellen door kan glippen. Alleen voedingstoffen die zijn verteerd worden opgenomen en komen in de bloedbaan terecht […].

In het bloed produceert het immuunsysteem IgG-antistoffen tegen onverteerd voedsel.

Als je door verschillende factoren te maken hebt met een verhoogde darmdoorlaatbaarheid, dan kunnen de darmcellen zelf beschadigd zijn of de verbinding tussen de darmcellen kan niet goed werken (rechts). Ziekteverwekkers en gifstoffen, maar ook onverteerde of niet goed verteerde voedingsbestanddelen […] kunnen dan in de bloedbaan terechtkomen.

In de bloedbaan […] produceert het immuunsysteem direct IgG-antistoffen tegen deze onverteerde voedingsbestanddelen. Het immuunsysteem probeert deze voedingscomponenten onschadelijk te maken. Als gevolg hiervan zullen de ontstekingsmarkers in het bloed stijgen en treedt een ontsteking op.

Op dit moment is dit de theorie over hoe het pathomechanisme in de darm werkt en hoe voedselintoleranties en andere ontstekingsziekten kunnen ontstaan. ”

Voor meer informatie over voedselintoleranties kun je uitgebreide pagina bekijken of ga direct naar de intolerantie test om te kijken hoe een test jou kan helpen.

Ontstekingswaarden en darmdoorlaatbaarheid

Verhoogde doorlaatbaarheid van de darm wordt in theorie in verband gebracht met chronisch licht verhoogde ontstekingswaarden. Als het immuunsysteem continu wordt geactiveerd, kan dit het herstelproces belemmeren.

Een ontsteking kan op zijn beurt de werking van de tight junctions verstoren, waardoor het proces zichzelf in stand houdt. Daarom is het belangrijk om ook ontstekingsmarkers, zoals hs-CRP, in de gaten te houden bij aanhoudende klachten. Je kunt hier meer over lezen in het wetenschappelijke artikel 'Gut microbiota, intestinal permeability, and systemic inflammation'.

Tips voor een gezonde darmwand

Wil je werken aan een gezonde darmwand? Dan kunnen onderstaande voeding- en leefstijltips helpen:

De onderstaande aanbevelingen geven je alvast een indruk van wat je kunt doen.

• Eet gevarieerd en vezelrijk, met veel groente, fruit en volkorenproducten. Deze zijn goed voor zowel je microbioom (darmflora) als darmwand.
• Beperk het gebruik van suiker, bewerkte voeding, gluten en zuivelproducten, want dit kan de darmwand verstoren.
• Zorg voor voldoende ontspanning, zeker als je regelmatig stress hebt.
• Stop met roken en beperk alcoholgebruik.
• Zorg voor voldoende glutamine, een aminozuur dat het darmslijmvlies ondersteunt. Het zit vooral in vlees, vis, eieren en zuivel. Bij een plantaardig dieet of intensief sporten kan extra behoefte ontstaan. Vraag in dit geval advies aan een gezondheidsprofessional.

Lees ook het onderstaande artikel 'Leaky gut and the ingredients that help treat it'.

Bronnen

1. Quigley, E.M.M. (2016). Leaky gut – concept or clinical entity? Current Opinion in Gastroenterology, 32(2), 74–79. Lees meer

2. Santos Aleman, R., Moncada, M., & Aryana, K.J. (2023). Leaky gut and the ingredients that help treat it: A review. Molecules, 28(2), 619. Lees meer

3. Fasano, A. (2021). Zonulin and its regulation of intestinal barrier function: The biological door to inflammation, autoimmunity, and cancer. Physiological Reviews, 101(2), 657–690. Lees meer

4. Camilleri, M. (2019). Leaky gut: mechanisms, measurement and clinical implications in humans. Gut, 68(8), 1516–1526. Lees meer

5. Chakaroun, R.M., Massier, L., & Kovacs, P. (2020). Gut microbiome, intestinal permeability, and tissue bacteria in metabolic disease: Perpetrators or bystanders? Nutrients, 12(4), 1082. Lees meer

6. de Punder, K., & Pruimboom, L. (2015). Stress induces endotoxemia and low-grade inflammation by increasing barrier permeability. Frontiers in Immunology, 6, 223. Lees meer

7. Vancamelbeke, M., & Vermeire, S. (2017). The intestinal barrier: a fundamental role in health and disease. Lees meer

8. Escalante, J., Artaiz, O., Diwakarla, S., & McQuade, R.M. (2024). Leaky gut in systemic inflammation: Exploring the link between gastrointestinal disorders and age-related diseases. GeroScience, 47(1), 1–22. Lees meer

9. Di Vincenzo, F., Del Gaudio, A., Petito, V., Lopetuso, L.R., & Scaldaferri, F. (2023). Gut microbiota, intestinal permeability, and systemic inflammation: a narrative review. Internal and Emergency Medicine, 19(2), 275–293. Lees meer

10. Lacy, B. E., Wise, J. L., & Cangemi, D. J. (2024). Leaky gut syndrome: Myths and management. Gastroenterology & Hepatology (New York) Lees meer